TPS (Tek Pencere Sistemi) Nedir?

Tek Pencere Sistemi (TPS), dış ticaret işlemlerinde bürokrasiyi azaltmak ve işlemleri hızlandırmak için oluşturulmuş elektronik bir platformdur. Bu sistem, ithalat, ihracat ve transit işlemlerinde gerekli olan belgelerin tek bir noktadan temin edilmesini ve gümrük işlemlerinin tek bir başvuru üzerinden yürütülmesini sağlar. 

Bilgi teknolojilerindeki hızlı gelişmeler doğrultusunda hayata geçirilen TPS, hem kırtasiyeciliğin azaltılması yoluyla ticaretin kolaylaştırılmasını hem de ithalat ve ihracat işlemlerindeki kontrollerin etkinliğinin artırılmasını amaçlamaktadır.

Bu yazıda, Tek Pencere Sistemi’nin ne olduğu, kimlerin faydalanabileceği, sunduğu avantajlar, kapsamı, başvuru süreçleri ve Türkiye ile dünyadaki uygulamaları gibi konular ele alınmaktadır.

Kimler Tek Pencere Sisteminden Faydalanabilir?

Tek Pencere Sistemi’nden ticari olarak eşyanın ithalat ve ihracatını yapacak olan gerçek ve tüzel kişiler faydalanabilir. Dış ticaret işlemleriyle ilgilenen tüm firmalar gümrük işlemlerini gerçekleştirmek için bu sistemi kullanabilirler.

Ayrıca firmaların işlemlerini daha hızlı ve sorunsuz yürütebilmeleri için bir Gümrük Müşaviri veya Gümrük Müşavirlik Şirketi ile çalışmaları önerilmektedir.

Gümrükte Tek Pencere Sistemi Ne İşe Yarar? Avantajları Nelerdir?

Tek Pencere Sistemi, gümrük işlemlerinde kullanılan her türlü izin, belge ve onaya ilişkin işlemlerin ve kontrollerin elektronik ortamda gerçekleştirilmesini sağlayarak çeşitli avantajlar sunmaktadır:

• Standardizasyon: Farklı kurumlarca düzenlenen belge, kontrol ve izinler ile bunlara ilişkin başvurular standart hale getirilmiştir.

• Merkezi Başvuru: Ticaret erbabı, gümrük işlemleri ile ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına başvurusunu tek ve standart bir şekilde yaparak başvurunun akıbetini izleyebilmektedir.

• Şeffaflık ve Erişilebilirlik: Belgeler; gümrük idaresi, belge veren kurumlar ve ticaret erbabı tarafından sistemden görülebilmektedir.

• Otomatik Limit Takibi: Belge ve izinlerdeki limitlerin takibi artık bilgisayar sistemi tarafından otomatik olarak yapılabilmektedir.

• Güvenlik ve Doğruluk: Elektronik ortamda üretilen belgeler sayesinde, sahte belge kullanımı imkansız hale gelmiştir ve insan faktöründen kaynaklanan hatalar büyük ölçüde ortadan kalkmıştır. Ayrıca E-Fatura sistemiyle de uyumlu olması, ticari belgelerin doğrulama süreçlerini hızlandırmakta ve hata oranını azaltmaktadır.

• Uzaktan Erişim: Ticaret erbabı, gümrük işlemlerinde gereken belgeler için ilgili kurumlara kendi ofisinden başvuru yapabilmekte ve sonuçları takip edebilmektedir.

• Maliyet Avantajı: Sistem, firmalara gümrük iş ve süreçlerini daha hızlı ve düşük maliyetle yürütme imkanı sağlayarak uluslararası rekabet güçlerini artırmaktadır.

• Kağıtsız İşlem: Belgelerin kağıt ortamında düzenlenmesi ve gönderilmesi beklenmeden gümrük işlemlerinin E-Devlet tek pencere hizmeti aracılığıyla elektronik ortamda yapılması mümkündür. 

Tek Pencere Sistemi Neleri Kapsar?

Tek Pencere Sistemine bağlantılı taraflar açısından dört farklı kategori bulunmaktadır:

• Devlet-Devlet (G2G): Kamu kurumları arasındaki veri alışverişini kapsar.

• Özel Sektör-Devlet (B2G): Özel sektör kuruluşlarının devlet kurumlarına yaptığı başvuruları içerir.

• Özel Sektör-Özel Sektör (B2B): Ticari işletmeler arasındaki iletişimi kapsar.

• Ülke-Ülke (N2N): Uluslararası veri paylaşımını içerir.

Tek Pencere Sisteminin gelişimi aşamalı olarak gerçekleşmektedir:

• Birinci Aşama: Gümrük işlemlerinde kağıtsız ortamın sağlanması (Gümrük Tek Pencere Sistemi).

• İkinci Aşama: Ulaştırma sektörü operatörlerinin (gemi acenteleri, liman başkanlıkları, havaalanı idaresi) sisteme dahil edilmesi.

• Üçüncü Aşama: Ödemelere ilişkin bilgi akışı ve lojistik işlemlerin sisteme entegrasyonu.

• Dördüncü Aşama: Uluslararası bağlantıların sağlanması (Ülke-Ülke tipi bölgesel sistemler).

Türkiye’de Tek Pencere Sistemi, gümrük beyannamesi ekine konulması gereken yaklaşık 330 farklı belge çeşidini kapsamaktadır. Bu belgelerden sadece 21 tanesi gümrük idaresinden temin edilirken geri kalan 309 belge farklı kurum ve kuruluşlardan temin edilmektedir. 

Böylece TPS’nin açılımı yalnızca gümrük işlemlerini kapsayan bir sistem olmaktan çıkıp ticari belgelerin dijitalleştirilmesini ve kurumlar arası veri paylaşımını da içine alacak şekilde genişletilmiştir.

Nereden Tek Pencere Sistemine Başvurulur?

Tek Pencere Sistemine başvurular E-Devlet Kapısı üzerinden yapılmaktadır. Kullanıcılar E-Devlet Kapısı’nda Ticaret Bakanlığı menüsü altında bulunan Tek Pencere Sistemi hizmetine ilişkin linkten sisteme giriş yapabilir ve işlemlerini gerçekleştirebilirler. Ayrıca Ticaret Bakanlığı’nın internet sitesinde yer alan link üzerinden de sisteme erişmek mümkündür. 

E-Devlet Tek Pencere hizmeti başvurusu sonucunda Ticaret Bakanlığı sistemi tarafından 23 haneli bir Belge ID Numarası üretilmekte ve bu numara mükellef ekranlarına ve ilgili kuruma iletilmektedir. Belge satır numarası ile belge tarihini içeren ID numarası, gümrük işlemleri sırasında düzenlenen gümrük beyannamesinin 44 no’lu alanında beyan edilmelidir.

TPS (Tek Pencere Sistemi) Giriş Yetkisi Nasıl Alınır?

Tek Pencere Sistemi giriş yetkisi alabilmek için şu adımları izlemek gerekmektedir:

• E-Devlet Kapısı Yetkisi: Öncelikle kullanıcının E-Devlet Kapısı için gerekli yetkiye sahip olması gerekmektedir.

• Gümrük İdarelerinden Yetki Alma: E-Devlet Kapısı yetkisine ek olarak kullanıcının Gümrük Müdürlükleri’nden Tek Pencere Sistemi yetkisi alması zorunludur.

• Gümrük Müşaviri ile Çalışma: Tek Pencere Sistemi (TPS), Ticaret Bakanlığı tarafından yürütülen bir hizmettir ve sisteme giriş yapabilmek için genellikle bir Gümrük Müşaviri ya da Gümrük Müşavirlik Şirketi ile işbirliği içerisinde çalışmak önerilmektedir.

• Başvuru Prosedürleri: Gümrük Müşavirliği hizmeti veren bir firma ile anlaşıldıktan sonra, müşterinin adına Tek Pencere Sistemine giriş yapmak için gerekli prosedürlerin tamamlanması gerekmektedir. Bu prosedürler arasında:

1. • Tek Pencere Sistemi Giriş yetkisi için başvuru
   • İşletme adına gümrük beyannamelerinin alınması
   • Yetki belgesinin hazırlanması
   • Vergi beyannamesinin doğru şekilde doldurulması gibi işlemler yer alır.

Gümrük işlemlerinin düzgün şekilde hazırlanması işlemlerin daha hızlı sonuçlanması ve sisteme tek bir pencereden giriş yapabilmek açısından büyük önem taşımaktadır.

Dünyada Tek Pencere Sistemi Uygulamaları Nelerdir?

Tek Pencere Sistemi dünyada birçok ülkede farklı uygulamalarla hayata geçirilmiştir. Başta ABD, Singapur, Güney Kore, Almanya, Finlandiya, İsveç ve Makedonya olmak üzere pek çok ülkede uygulanan sistem, ülkelerin konumları ve ihtiyaçlarına göre farklılıklar göstermektedir.

Dünya Bankası tarafından 2012 yılında yayınlanan Sınır Ötesi Ticaret Raporu’na göre dünya ekonomilerinin %82’sinde yükümlülerce gümrük süreçlerinin bir yerinde gümrük idarelerine elektronik beyan ya da veri aktarımı yapılabilmektedir. Aynı raporda araştırma kapsamında yer alan 150 ülkeden sadece 49 tanesinde tek pencere sistemi kullanılmakta ve bu 49 ülkenin de 20 tanesinde sistem tüm kamu kurumlarını kapsamaktadır.

Tek pencere sistemleri uygulama kapsamı açısından çeşitlilik göstermektedir:

• Bazı ülkelerde sadece gümrük ve sınırlı sayıda devlet kurumu arasında gerçekleştirilen sistemler bulunmaktadır.
• Diğer ülkelerde ise devletin bütün kurumlarının hatta liman sistemlerinin de entegre olduğu daha kapsamlı uygulamalar mevcuttur.
• Bazı ülkelerde ekonomik birlikleri içinde tek pencere sistemlerini entegre etme çalışmaları yürütülmektedir.

Avrupa Birliği’nde yasal dayanağını 4 Haziran 2008 tarihli Topluluk Resmi Gazetesi’nde yayımlanan Konsey Tüzüğü ile kabul edilen Modernize Gümrük Kodunda bulan Tek Pencere Sistemi, hem Birleşmiş Milletler Ticaretin Kolaylaştırılması ve Elektronik Ticaret Merkezi tarafından hem de Dünya Gümrük Örgütü (DGÖ) ve Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) tarafından desteklenmektedir.

Tek Pencere Sisteminin Türkiye’deki Uygulama Örnekleri

Türkiye’de 1 Ocak 2013 tarihinde resmi olarak yürürlüğe Türkiye’de Tek Pencere Sistemi çalışmalarının temeli  20 Mart 2012 tarihli ve 28239 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Gümrük Hizmetlerinde Tek Pencere Sistemi” konulu 2012/6 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile başlamıştır. 

Bu genelge ile diğer kamu kurumları ile yapılacak çalışmaların koordinasyonu da dahil olmak üzere tüm çalışmaların gerçekleştirilmesi görev ve yetkisi Ticaret Bakanlığı’na (eski adıyla Gümrük ve Ticaret Bakanlığı) verilmiştir.

Türkiye’de Tek Pencere Sistemi’nin uygulanması iki aşamalı olarak tasarlanmıştır:

• E-Belge Uygulaması: İlgili kurumlarca düzenlenen izin ve uygunluk belgelerinin Ticaret Bakanlığına elektronik ortamda iletilmesini sağlayan uygulama.

• E-Başvuru Uygulaması: İzin/belge talebinde bulunan yükümlülerin başvurularını ilgili kuruma iletmek üzere Ticaret Bakanlığı’na yapacakları başvuru uygulaması.

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan çeşitli genelgelerle farklı kurumların verdiği izin, onay ve uygunluk belgelerinin Tek Pencere e-belge sistemi kapsamına alındığı duyurulmuştur. Bu belgeler aşağıda listelendiği gibidir:

• Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından verilen Bitki Koruma Ürünleri/Hammaddeleri İthal İzin Belgesi
• İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitü Müdürlüğü tarafından düzenlenen kontrol belgesi
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından düzenlenen Metal Hurda İthalatçı Belgesi/Tehlikeli Atık İhracat İzin yazısı
• Sağlık Bakanlığı tarafından düzenlenen İleri Tedavi Ürünleri Kayıt Belgesi
• Emniyet Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen uygunluk yazıları
• TSE tarafından Karayolu Taşıt Araçlarının İthaline ilişkin verilen belgeler
• EPDK’nın vereceği uygunluk yazıları
• Şeker Kurumu tarafından düzenlenen izin yazısı

Sıkça Sorulan Sorular

Tek Pencere Sistemi (TPS) hususunda diğer merak edilen soruları sizler için yanıtladık.

Faturada TPS ne demek?

Faturada TPS (Tek Pencere Sistemi) ibaresi, ilgili faturanın Tek Pencere Sistemi üzerinden işlem gördüğünü veya bu sistemle ilişkili bir belge numarasına sahip olduğunu gösterir. Bu belge numarası, belgenin geçerliliğini ve sistemdeki kaydını doğrulamak için kullanılır.

Türkiye’de tek pencere sisteminin uygulamasının yasal dayanağı nedir?

Türkiye’de Tek Pencere Sistemi’nin yasal dayanağı, 20 Mart 2012 tarihli ve 28239 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Gümrük Hizmetlerinde Tek Pencere Sistemi” konulu 2012/6 sayılı Başbakanlık Genelgesi‘dir. 

Bu genelge ile diğer kamu kurumları ile yapılacak çalışmaların koordinasyonu da dahil olmak üzere Tek Pencere Sistemi ile ilgili tüm çalışmaların gerçekleştirilmesi görev ve yetkisi Ticaret Bakanlığı’na verilmiştir.

Tek pencere sistemi ne zaman başladı?

Tek Pencere Sistemi, Türkiye’de 1 Ocak 2013 tarihinde resmi olarak yürürlüğe girmiştir. Bu sistemin temelleri ise 20 Mart 2012 tarihli ve 28239 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Gümrük Hizmetlerinde Tek Pencere Sistemi” konulu 2012/6 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile atılmıştır.