Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonunun kısaltılmış halidir. Ülkemizde ise çoğunlukla Türk Gümrük Tarife Cetvelinde bulunan 12 haneli kodlara verilen isim olarak bilinir. Uluslararası alanda yaygın kullanılan terimler ise HS Code yani Harmonized System Code ya da Customs Tariff terimleridir.
Ülkelerin ayrı tarife cetvelleri olmasına rağmen bu tarife cetvellerinin temelini Armonize Sistem Nomankaltürü (AS) belirler. Kelime anlamı bağlayıcı olan adlandırmalar bütünü olan nomankaltür, ülkeler arası geçen ticari ilişkilerin yapısını belirleyen kurallar ve bu ticari ilişkilere konu olan ürünlerin sistematik ve bağlayıcı bir şekilde numaralandırılması ve isimlendirilme bilgilerini içerir. Uluslararası ticarette kullanılan armonize sistemin ilk 6 hanesi bütün dünyaca kabul edilir aynı zamanda her ülkenin iç ve dış ticari mevzuatında standart olarak kullandığı kısımdır. Armonize Sistemin açılımı olan “The Harmonized Commodity Description and Coding System” yani ticaret eşyalarının bağlayıcı bir şekilde tanımlanması ve kodlandırılması sistemi anlamına gelir. Genel olarak milletlerarası ticarete konu olan her ürünün sistematik ve mantık çerçevesinde kodlandırılıp, ülkelerin farklı yorumlarından dolayı oluşacak problemlerin en aza indirilmesi amaçlanmıştır.
Dünya çapında yürürlükte olan ticaretin evrenselleşmesini ve daha zahmetsiz gerçekleştirilmesini sağlayan önemli bir yapıtaşıdır. Basitçe tabir etmek gerekirse ürünlerin kimlik numarası olarak da tanımlanabilir. GTİP ise dünya çapında belirlenen yukarıda bahsettiğimiz armonize sistemi temelinde olduğu aynı zamanda ilk 6 hanesinin dünya çapında olduğu gibi Türk Tarife Cetvelinde de aynı olan 12 haneli kodlara verilen isimdir.
Ticarete konu olan veya olması planlanan her ürünün GTİP kodu bulunması zorunludur. Armonize Sistem yani Ticaret Cetveli, toplamda 21 bölüm ve 91 fasıldan oluşur. Her bir kodun sistematik yazılışını inceleyecek olursak, ilk 2 hane fasıl kodunu belirtir, 2’şer hane daha eklendiği zaman oluşan 4 haneli kod, pozisyon bilgisini belirtir. 2’şer hane daha eklenerek de 6 haneli alt pozisyon bilgisine ulaşılır. Ülkelerden bağımsız olarak Armonize Sistem kodlarının ilk iki hanesi dünyanın her yerinde standart ve aynıdır. Ülkeler kendi iç mevzuatlarına ve sistemlerine göre kalan 6 haneyi belirler. Örnek vermek gerekirse, 070110 GTİP koduna sahip olan tohumluk patates ürünü dünyanın her yerinde bu GTİP kodu ile uluslararası ticarette işlem görür.
Genel olarak özetlemek gerekirse;
- İlk 4 hane ürünün pozisyon numarasını,
- İlk 6 hane ürünün Dünya Gümrük Örgütü(WCO) üyelerinin tamamının kullandığı Armonize Sistem Nomankaltür kodunu,
- 7 ve 8’inci haneler Avrupa Birliği üye ülkelerinin kullandığı Kombine Nomankaltür kodunu,
- 9 ve 10’uncu haneler ise farklı vergi uygulamalarını sebebiyle açılan pozisyonları belirten kodları, aynı zamanda Türkiye’de milli alt açılım kodunu,
- 11 ve 12’inci haneler ise Gümrük Takip İstatistik kodlarının son halini oluşturur.
Yukarıda bahsettiğimiz, Kombine Nomankaltür ise Avrupa Birliği üye ülkelerin ticaret verilerini daha detaylı izleyebilmeleri adına oluşturulmuş 8 haneli Combined Nomencalture olarak da bilinen ortak kodlama sistemidir. Kombine Nomankaltür kodlarının da ilk 6 hanesi Armonize Sistem temelli olduğu için ilk 6 kod burada da standart ve aynıdır. Ülkemiz de Avrupa Birliği ile Ortak Gümrük Birliğine taraf ülkelerden biri olmasından dolayı, Türk Tarife Cetvelinde belirlenen kodların 8 hanesi, Avrupa Birliği Kombine Nomankaltürü çerçevesinde belirlenen kodlar ile aynıdır.
GTİP KODU SORGULAMASI NASIL YAPILIR?
GTİP kodu sorgulamanın birden fazla yolu bulunmasına rağmen en güncel kod bilgilerine ulaşmak için Ticaret Bakanlığı resmi internet sitesine giriş yapılması, sonrasında ise e-işlemler üst başlığından tarife arama işleminin seçilmesi gerekir. Açılan ekranda hem kelime üzerinden hem de GTİP kodu üzerinden sorgulama işlemi yapılabilir.
Derleyen: Kadir Zeyrek
