GTIP Kodu 101: GTIP Kodu Neden Önemlidir?

Gün geçtikçe dünyanın sınırları ortadan kalkıyor ve mesafeler, dış ticaretin sağladığı erişilebilirlikle gittikçe azalıyor. Canlı ve cansız varlıkların hemen her biri, uluslararası ticaretin konusu haline geliyor. Ürün sayısı ve çeşitliliği böylesine artarken, ticari ve resmi kayıtları tutmak da bir o kadar zorlaşıyor ve karmaşık hale geliyor.

Gümrük Tarifesi (GTIP Kodu), böylesine bir çeşitliliği belirli bir tarifeye göre sınıflandırma zorunluluğundan doğdu. Standartların belirlenmesi, vergilendirmelerin yapılabilmesi ve uluslararası ticari önlemlerin alınabilmesi için tüm ürünler, belirli bir sisteme göre numerik olarak sınıflandırıldı. Diğer bir deyişle; “gümrük tarifesi” uluslararası ticarete konu olan ürünlerin tamamı, GTIP Kodu olarak rakamlarla ifade edilmeye başlandı.

GTİP Kodu: Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu

Öyleyse GTİP Kodu’nun ismi nereden geliyor? Neyin kısaltmasıdır? GTİP, Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu’nun kısaltmasıdır. Ülkemizde, genel olarak tarife cetvelinin yerine kullanılan GTİP, aslında Türk Gümrük Tarife Cetveli’ndeki 12 haneli koda verilen isimdir. Ayrıca GTİP, İngilizce’de, HS Code, Customs Tariff, Harmonized Code veya Harmonized System olarak adlandırılır.

GTİP Kodu’nun Temeli: Uyumu Sağlanmış (Armonize) Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi

Uluslararası ticaretin ülke ekonomileri içerisindeki payı, her geçen gün hızla artmıştır. Ülkelerin karşılıklı olarak imzaladıkları iki ülke arasında veya çok taraflı serbest ticaret anlaşmaları, uluslararası ticaret istatistiklerinin sistematik olarak tutulması, evrensel geçerlilikler aranması gibi nedenlerle, uluslararası ticarete konu ürünlerin, ortak tarifeyle sınırlandırılmasını zorunlu hale getirmiştir.

Ticari alışverişi olan ülke gruplarının ticarete konu ürünler için farklı sınıflandırmalar uygulaması nedeniyle ortaya çıkan uyumsuzlukları gidermek ve gümrük işlemlerinde tekdüzeliği sağlamak üzere Dünya Gümrük Örgütü tarafından uluslararası bir sözleşme oluşturulmuştur.

Bu sözleşme, şu an oldukça yaygın olan ve ülkemizdeki GTİP Kodu sisteminin de temelini oluşturan, “Uyumu Sağlanmış (Armonize) Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi Hakkında Uluslararası Sözleşme’’dir. Bu sözleşmeyle birlikte, uluslararası geçerliliği kabul edilen Armonize Sistem Nomanklatürü (AS) oluşturulmuştur.

Armonize sistem olarak bilinen sistemde ürün sınıflandırması, altılı kod esas alınarak yapılmıştır. Sözleşmeye taraf olan ülkelere bu altılı kod esas alınmak kaydıyla daha alt açılımlar ilave edilmesine olanak tanınmıştır. İşte GTİP Kodu, ülkemizdeki bu alt açılımlardan biridir.

Türkiye’de kullanılan GTİP Kodu, AB ile olan uyum yükümlülüğümüz kapsamındaki düzenlemeler de dikkate alınarak 12’li kod esasına göre düzenlemiş olup, uygulanacak gümrük vergileri için her yıl Bakanlar Kurulu kararı ile bu tarife cetveli esas alınarak ithalat rejim kararı yayımlanmaktadır.

GTİP Kodu: Türk Gümrük Tarife Cetveli Yapısı

Bir eşyanın GTİP kodunu tespit edebilmek için tarife cetvelinden yararlanılır. Her ülkenin kendi tarife cetveli bulunur ve GTİP kodunun tespiti için bu tarife cetvelini okumayı bilmek gerekir. Cetvelde bölümler ilgili ürünün ham maddesi veya kullanım alanlarına göre belirlenmiştir. Her yıl Gümrük Bakanlığı tarafından o yıla ait GTİP tarife cetveli yayınlanır. 2022 Türk Gümrük Tarife Cetveline buradan ulaşabilirsiniz.

Örneğin elmanın GTİP kodunu tespit ederken önce bölüm ve fasıl belirlenir; Bölüm II “Bitkisel Ürünler”, fasıl 08 “Yenilen meyveler ve yenilen sert kabuklu meyveler; turunçgillerin ve kavun ve karpuzların kabukları”. Şimdi biraz daha netleştirelim.

Türkiye’de gümrük tarife cetveli içerisindeki ürünler, 12 hanede tanımlanır ve bu 12 hane, GTİP Kodunu oluştur:

  • İlk 6 hanesi uluslararası standart pozisyonlardır. Dolayısıyla başlangıçtaki 6 haneli bir GTİP kodu numarası tüm dünyada aynı ürünü temsil etmektedir.
  • Altıncı haneden sonra gelen numaralar ise ülkelerin kullanımına göre değişmektedir.
  • 7 ve 8. haneler Avrupa Birliği üye uluslarınca tercih edilen kombine nomanklatür kodu temsil eder.
  • 9 ve 10. haneler değişik vergi tarifeleri sebebiyle açılan pozisyonları gösteren kodu,
  • 11 ve 12. haneler GTİP kodlarını göstermektedir.

Türkiye’de ürünler, 12 haneli kodlarla sınıflandırılırken Avrupa Birliği ile Ortak Gümrük Birliği’nde olduğu için Türkiye’nin 8’li bazdaki kodları ve ürün grupları tüm Avrupa Birliği ülkeleri ile aynıdır. Sıra bir ürünün GTİP Kodu’nu nasıl belirleyeceğimizde!

GTİP Kodu Nasıl Belirlenir?

Gümrük tarifesinde eşyalar iki temel kurala göre sınıflanırılıyor;

  • Eşyanın yapıldığı maddeye ve imalat derecesine göre,
  • Eşyanın fonksiyonu veya kullanıldığı yere göre,

Bu nedenle eşyanın dahil olduğu gümrük tarife pozisyonunun yani GTİP kodunun doğru olarak tespit edilebilmesi için izlenecek yöntem aşağıdaki aşamalardan geçerek belirlenir:

  • Eşyanın üretildiği malzeme net olarak belirlenmelidir.
  • Eşyanın fonksiyonuna göre niteliği belirlenmeli, tamamlanmış bir eşya mı olduğu, aksam parça ya da aksesuar olarak mı kullanılacağı tespit edilmelidir.
  • Önce girebileceği bölüm, sonra bu bölümde dahil olacağı fasıl, daha sonra bu fasılda dahil olabileceği pozisyon, daha sonra da bu pozisyon içerisindeki dahil olabileceği alt pozisyon belirlenmelidir.
  • Eşyanın dahil olduğu bölüm ve fasılın açıklama notları ve izahname notları incelenmelidir.
  • Eşya ile ilgili sınıflandırma kararları ve benzer eşyalar için verilmiş bağlayıcı tarife bilgileri incelenmelidir.
  • Eşya ile ilgili sınıflandırmada tereddüt bulunması halinde Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğünden bağlayıcı tarife bilgisi alınmalıdır.

GTİP Kodu Sorgulama Nasıl Yapılır?

Bir ürünün GTİP kodunu öğrenmek veya bildiğiniz bir ürün için GTİP sorgulaması yapmak için birçok farklı adres bulunuyor. Birkaç güvenilir yolu sizler için sıralayalım:

Adım 1: TUİK’in sitesinden aradığımız bilgilere erişebiliriz. Hem Türkçe olması hem de resmi kaynak olmasıyla GTİP Kodu Sorgulama için güvenilir kaynak sunuyor. Peki, nasıl GTİP Kodu Sorgulama yapıyoruz?

Adım 2: Ürününüzün ne olduğunu ‘Tanımlarda Ara’ kısmına Türkçe yazıp, “Sınıflamalar” sekmesinde güncel olan GTİP 2022’i seçiyoruz. Sonrasında ARA butonuna basıyoruz. Örneğin “avokado” için GTİP Kodu sorgulayalım.

Adım 3: Çıkan sonuçların içerisinde ürünümüz için en uygun tanımı içeren kodu buluyoruz.

Adım 4: Çıkan kodlar içinde ürünümüzle alakalı olmayanları doğrudan eliyoruz. Bu örnekte 0804 kodu altında birçok farklı kod çıkıyor. 12 haneli kodlar için, hane sayısı arttıkça ürünün detaylandığını görüyoruz. İlk 6 haneli kod, “080440” avokadonun GTİP Kodunu oluşturuyor. Hepsi bu kadar!

GTİP Kodu Doğrulama Nasıl Yapılır?

Ürünümüz için GTİP Kodu tespitimizi yaptık. Peki bir GTİP Kodunun hangi ürüne ait olduğunu sorgulamak ya da bulduğumuz GTİP Kodunu doğrulamak için ne yapmamız gerekiyor? Doğru olduğunu teyit etmenin oldukça basit bir yolu var. FindHs.Codes üzerinden, tespit ettiğiniz 6 haneli GTİP Kodunu arama çubuğuna giriyoruz. Çıkan tanım, kodunuzla eşleşiyor mu, teyit ediyoruz. Hepsi bu.

GTİP Kodu: Neden Önemlidir?

Buraya kadar olan kısımda GTİP Kodu Nedir, Hangi Sisteme Dayanır, GTİP Kodu Nasıl Tespit Edilir ve GTİP Kodu Doğrulama gibi temel meselelere göz attık. Şimdi ise dış ticaret alanında kullandığımız GTİP Kodu ve gümrük tarifesi sistemlerinin ihracatta nerede karşımıza çıktığını anlayalım.

GTİP Kodu neden bu kadar önemlidir? Bu sorunun cevabı, bizi gümrük tarifesinin amaçlarına dek götürür. Gümrük tarifesi iki amaç ile kullanılıyor:

  • Gümrük vergilerinin hazırlanması ve hesaplanması
  • Eşya ticaretinde vergi dışı önlemlerin uygulanabilmesi (kota, gözetim, standardizasyon uygunlukları, insan, bitki, hayvan ve çevrenin korunması tedbirleri)

Aslında tüm dış ticaret mevzuatının gümrük tarifesi üzerine oturtulmuş şekilde işlediğini söylemek hiç de yanlış olmayacaktır. Ülkeler, eşyanın tarifesine göre politikalar üretir ve buna göre tedbirler alırlar.

Bir eşyanın ithalatına veya ihracatına, vergi veya herhangi bir önlem getirilmek isteniyorsa bu önlem, gümrük tarifesi üzerinden yapılır. Eşyaya uygulanacak tüm gümrük vergileri ve dış ticaret politikası önlemleri, gümrük tarifesi üzerinden yürütüldüğünden doğru tarife tespiti, ithalat veya ihracatçı firmalar için son derece önemlidir.

Yanlış GTİP Kodu Beyanı Durumunda Uygulanabilecek Yaptırımlar

Ürünler, aldıkları GTİP Kodu üzerinden farklı vergi oranlarına tabi tutulurlar. Bazı firmalar, ürünler üzerinden kasıtlı ya da kasıtsız olarak daha düşük vergi oranına göre tarifelendirilmiş yanlış GTİP Kodu beyan etmektedir. Bu durumlar, oldukça hassas incelenmesi ve mümkünse danışmanlık desteği alınması gereken durumlardır.

İthal ve ihraç eşyalarının tarifeleri düzenli aralıklarla gözden geçirilmeli, tereddüt olan durumlarda uzman desteği alınmalıdır. Zira yanlış GTİP Kodu tespit edilmesi, eksik vergi ödenmesi ve bu nedenle cezalar ile karşılanmasına yol açabildiği gibi, aynı zamanda, izne tabi veya yasak eşyanın izin alınmaksızın ithali gibi oldukça kritik cezai sorumluklara sebep olabilmektedir.

Özellikle yeni ithali veya ihracı yapılacak eşya için GTİP Kodu tespitinde firma, gümrük müşavirliği ve danışmanlardan destek alınarak en doğru tarifenin tespiti sağlanmalı, tereddüt edilmesi halinde gümrük idaresinden Bağlayıcı Tarife Bilgisi veya Tarife Bilgisi temin edilmelidir.

Ayrıca, ithal edilecek ürünün içeriğine ve özelliğine ilişkin tereddüt olması halinde, gümrük beyannamesi açmadan önce küşad denilen incelemeyi gerçekleştirerek, doğru beyanda bulunabilme imkânları kullanılmalıdır.

Peki yanlış GTİP Kodu beyanında yaptırımlar nelerdir?

GTİP’in yanlış beyan edilmesinden dolayı doğacak cezalar 4458 sayılı Gümrük Kanunu, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nda belirlenmiştir.

Gümrük kanununa göre, tarifenin yanlış beyan edilmesinden dolayı eksik ödenen verginin 3 katı oranında ceza ödenmesi gerekmektedir.

Tarife yanlış beyan edilmiş ve gümrükçe tespit edilen tarife CE, TSE vb. denetime tabi bir tarife olup bu denetimlerde uygunluk belgesi alınamaz ise eşyaya el konulmakta ve gümrüklenmiş değerin 2 katı oranında ceza ödenmesi gerekmektedir.

[Gümrüklenmiş Değer: Eşyanın CIF Bedeli (mal bedeli+sigorta+navlun) + tüm vergiler]

Bu blog boyunca bahsetmiş olduğumuz gibi, gümrük mevzuatı günlük olarak değişen oldukça dinamik ve karışık bir mevzuat olup, bu konudaki gelişmelere ilişkin firma çalışanlarının düzenli aralıklarla eğitimler almasını tavsiye ediyoruz.

 

Bizler ADABTE International olarak, Hedef Ülke Raporu, Portföy Oluşturma Hizmeti, Dış Ticaret Temsil Hizmeti ve Belge Tescil Hizmetleri gibi pek çok hizmetimizle birlikte firma ve kurumların dış ticaret süreçlerinde birlikte ilerliyoruz. Soru ve deneyimlerinizle ilgili bize ulaşmaktan çekinmeyin!