- 16 Ocak 2025
- Yayınlayan: alisuat
- Kategori: Genel

CMR (Convention Marchandise Routier) Taşıma Belgesi, uluslararası karayolu taşımacılığında kullanılan ve yasal geçerliliği olan önemli bir dokümandır. Bu belge, malların taşınması sırasında gönderici, taşıyıcı ve alıcı arasındaki ilişkileri düzenleyen, sorumlulukları belirleyen ve taşıma sürecini güvence altına alan resmi bir sözleşme niteliğindedir. CMR belgesi, 1956 yılında Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu tarafından kabul edilmiş ve uluslararası taşımacılıkta standart bir uygulama haline gelmiştir.
Bu yazıda, CMR Taşıma Belgesi’nin ne olduğu, ne işe yaradığı, temel özellikleri, nakliyecilerin görevleri, hangi bilgileri içerdiği ve nasıl düzenlendiği gibi konuları ele aldık. Aynı zamanda CMR Belgesi ile ilgili dikkat edilmesi gereken diğer hususlara da değindik.
CMR Taşıma Sözleşmesi Ne işe Yarar?
CMR Taşıma Sözleşmesi, uluslararası karayolu taşımacılığında gönderici, taşıyıcı ve alıcı arasındaki hak ve sorumlulukları düzenler. Bu sözleşme taşınan malın cinsi, miktarı, ambalajı, değeri, menşei ve varış yeri gibi bilgileri içerir. Ayrıca taşımanın başlangıç ve bitiş tarihleri, taşıyıcı firmanın bilgileri ve kamyonun plakası gibi taşıma ile ilgili detayları da kapsar.
CMR Sözleşmesi, tarafların hak ve sorumluluklarını açıkça belirlediği için olası uyuşmazlıkların çözümünü kolaylaştırır.
Bu belge taşınan malın güvenliğini sağlamak, taşıma sürecindeki hasar ve kayıpların tazminiyle ilgilenmek ve tarafların çıkarlarını korumak amacıyla kullanılır.
CMR Maddeleri Nelerdir?
CMR maddeleri, taşıma sözleşmesinin kapsamını, taşıyıcının sorumluluklarını ve sevk mektubunun içeriğini belirleyen maddeler içerir.
- Madde 1: CMR Sözleşmesi, yükleme ve teslim yerlerinin farklı ülkelerde bulunması ve bu ülkelerden en az birinin sözleşmeye taraf olması durumunda, ücret karşılığında yapılan uluslararası karayolu taşımalarını kapsar.
- Madde 3: Taşıyıcı, çalıştırdığı kişilerin ve hizmet aldığı diğer kişilerin eylem ve ihmallerinden sorumludur.
- Madde 4: Taşıma sözleşmesi sevk mektubuyla yapılır. Ancak sevk mektubunun olmaması, sözleşmenin geçerliliğini etkilemez.
- Madde 9: Sevk mektubu, taşıma sırasında ortaya çıkan hakların ve yükümlülüklerin belirlenmesinde önemli bir kanıttır.
- Madde 17: Taşıyıcı, eşyanın kısmen ya da tamamen kaybolmasından veya hasar görmesinden sorumludur. Ancak belirli durumlarda sorumluluktan muaf tutulabilir.
- Madde 23: Eşyanın kaybı veya hasarı durumunda, tazminat miktarı, eşyanın taşınma sırasındaki değerine göre hesaplanır.
- Madde 24: Tazminat miktarı, taşıma ücretini aşamaz; bu, taşıma sözleşmesinde kararlaştırılmış bir sınırdır.
- Madde 26: Kasten veya ağır ihmal sonucunda meydana gelen zararlar için tazminat sınırı uygulanmaz.
- Madde 30: Taşıma sırasında ortaya çıkan zararlarla ilgili olarak tazminat talep etme süresi, zararın öğrenilmesinden itibaren bir yıldır.
- Madde 32: Taraflar arasında CMR Sözleşmesi’ne aykırı hükümler kararlaştırılamaz; aksi halde bu hükümler geçersiz sayılır.
CMR Sözleşmesi’nin (Convention Marchandise Routier) Temel Özellikleri
CMR sözleşmesi dört temel özellik üzerine inşa edilmiştir.
- Uluslararası Mal Taşımacılığı Kapsamı: CMR Sözleşmesi sadece karayoluyla yapılan uluslararası taşımacılık faaliyetlerinde geçerlidir. Bu sözleşme, malların bir ülkeden diğerine karayoluyla taşınması sürecindeki tüm yasal çerçeveyi belirler ve düzenler.
- Taşıma Belgesi Standardizasyonu: CMR konvansiyonu, taşıma sürecinin resmi belgesi olarak kullanılır. Bu belge, malların çıkış noktasından varış noktasına kadar olan tüm süreçleri detaylı bir şekilde dokümante eder ve taraflar arasındaki anlaşmanın temelini oluşturur.
- Taşıyıcı Sorumluluğu: Taşıyıcı firma, malların güvenli bir şekilde taşınmasından birincil derecede sorumludur. Bu sorumluluk, malların teslim alınmasından teslim edilmesine kadar geçen sürede malların korunması ve güvenliğini kapsar.
- Tazminat Hükümleri: Sözleşme, detaylı tazminat prosedürleri içerir. Malların kaybolması, hasar görmesi veya teslimatın gecikmesi durumlarında uygulanacak tazminat süreçleri ve miktarları açıkça belirlenmiştir.
CMR Taşıma Belgesinde Nakliyecinin Görevleri Nelerdir?
CMR taşıma belgesi kapsamında nakliyecinin başlıca görevleri şunlardır:
- Güvenli Taşıma Sorumluluğu: Nakliyeci, taşıma koşullarının güvenli ve düzgün bir şekilde sağlanmasından birincil derecede sorumludur. Malların fiziksel bütünlüğünü korumak ve uygun koşullarda taşımak zorundadır.
- Zamanında Teslim ve Teslimat: Malları CMR belgesinde belirtilen zaman ve yerde teslim almak ve belirlenen varış noktasında teslim etmek nakliyecinin temel görevlerindendir.
- Ambalaj ve Koruma: Malların sağlam bir şekilde ambalajlanması ve taşınması sürecindeki güvenliğinin sağlanması nakliyecinin sorumluluğundadır. Özellikle hassas veya tehlikeli maddelerin taşınmasında özel önlemler alınmalıdır.
- Sigorta ve Gümrük İşlemleri: Nakliyeci, malları sigorta ettirmek ve taşıma süreci boyunca gerekli gümrük formalitelerini yerine getirmekle yükümlüdür.
- Hasar ve Kayıp Önleme: Malları kaybolma, hasar görme veya gecikme gibi risklerden korumak için gerekli tüm önlemleri almak nakliyecinin sorumluluğundadır.
CMR Konvansiyonuna (Sözleşmesine) Göre Taşıyıcının Sorumluluğu
CMR Sözleşmesi, uluslararası karayolu taşımacılığında taşıyıcıların sorumluluklarını ve yükümlülüklerini detaylı bir şekilde tanımlamaktadır.
- Eşyanın Korunması ve Güvenliği: Taşıyıcı, eşyanın teslim alınmasından teslim edilmesine kadar oluşabilecek kayıp ve hasarlardan sorumludur.
- Zamanında Teslimat: Eşyanın kararlaştırılan sürede teslim edilmesi taşıyıcının görevidir. Teslimatta yaşanan gecikmelerde zarara uğrayan taraf, gecikmeden kaynaklanan maddi kayıpların tazminini talep edebilir.
- Üçüncü Kişilerden Kaynaklanan Zararlar: Taşıyıcı, kendi çalışanlarının yanı sıra taşımaya dahil edilen alt yüklenicilerin eylemlerinden de sorumludur.
- Tazminat Sınırları: Taşıyıcı, eşyanın zarar görmesi durumunda, taşınma sırasında sahip olduğu değeri esas alarak tazminat ödemekle yükümlüdür.
- Zarar Bildirim Süreçleri: Zarara ilişkin bildirimler, CMR Sözleşmesi kapsamında belirlenen süreler içinde yapılmalıdır.
Bu düzenlemeler, taşıyıcıların yükümlülüklerini net bir şekilde tanımlayarak, uluslararası taşımacılıkta güven ve düzeni sağlamayı hedeflemektedir.
Convention Marchandise Routier (CMR) Anlaşmasına Taraf Ülkeler
Dünya genelinde 56 ülke Convention Marchandise Routier anlaşmasına taraftır.
Avrupa Birliği Ülkeleri:
- Almanya, Fransa, İtalya, İspanya, Belçika, Hollanda, Danimarka, İrlanda, Yunanistan, Portekiz, Avusturya, İsveç, Finlandiya, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Macaristan, Estonya, Letonya, Litvanya, Malta
Balkan Ülkeleri:
- Arnavutluk, Bosna Hersek, Bulgaristan, Hırvatistan, Karadağ, Makedonya, Sırbistan, Slovenya
Doğu Avrupa ve Orta Asya Ülkeleri:
- Azerbaycan, Belarus, Ermenistan, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova, Özbekistan, Rusya, Tacikistan, Türkmenistan, Ukrayna
Orta Doğu ve Kuzey Afrika Ülkeleri:
- İran, Ürdün, Lübnan, Fas, Suriye, Tunus, Türkiye
Diğer Ülkeler:
- İsviçre, Norveç, Büyük Britanya, Moğolistan, Kıbrıs
CMR Belgesi Ne Zaman Düzenlenir?
CMR belgesi, uluslararası karayolu taşımacılığında taşıma sürecinin başlangıcında düzenlenmesi gereken kritik bir dokümandır. Malların yüklenmesi öncesinde, taşıma sözleşmesinin yapıldığı anda ve gönderici ile taşıyıcı arasındaki anlaşma sağlandığında düzenlenir.
Bu belge, yasal gerekliliklere uygun olarak üç asıl nüsha halinde hazırlanmalıdır. Nüshalardan ilki göndericiye verilir, ikincisi mallarla birlikte gönderilir ve üçüncüsü taşıyıcıda kalır. Teslimatın başarıyla tamamlanmasına kadar belgenin saklanması ve gerekli durumlarda ibraz edilmesi yasal bir zorunluluktur.
CMR Nereden Temin Edilir?
CMR Konvansiyonu kapsamında kullanılan CMR sevk mektubu belirli kurumlar veya firmalar aracılığıyla temin edilebilir.
- Ticaret ve Sanayi Odaları
- Lojistik ve Nakliye Şirketleri
- Matbaalar
- Elektronik Sistemler (e-CMR)
- Gümrük Müşavirlik Firmaları
CMR belgelerini temin ederken yetkilendirilmiş ve resmi kaynaklardan alınması gerektiği unutulmamalıdır.
Convention Marchandise Routier Hangi Bilgileri İçerir?
Convention Marchandise Routier, uluslararası taşımacılık sürecinde gerekli olan tüm temel bilgileri içeren kapsamlı bir dokümandır. CMR belgesinde olması gereken bilgiler şunlardır:
- Gönderici ve Alıcı Bilgileri: Malların göndericisi ve alıcısının isimleri, adresleri ve iletişim bilgileri.
- Taşıyıcı Bilgileri: Taşıma işlemini gerçekleştiren firmanın adı, adresi ve iletişim detayları.
- Yükleme ve Boşaltma Yerleri: Malların nereden yükleneceği ve nereye teslim edileceğine dair açık adresler.
- Taşınan Malların Detayları: Malların cinsi, miktarı, ağırlığı, ambalaj şekli ve özel işaretlemeler gibi detaylı bilgiler.
- Taşıma Ücretleri ve Masraflar: Taşıma maliyeti, gümrük vergileri ve teslimat sırasında ortaya çıkabilecek diğer masraflar.
- Sigorta Bilgileri: Eğer mevcutsa, taşınan malların sigorta durumu ve sigorta şirketine dair bilgiler.
CMR Belgesi Nasıl Alınır?
CMR belgesi belirli bir prosedür izlenerek temin edilir. Bu belgeye dair tüm standartlar Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Birliği (IRU) tarafından belirlenmiştir. CMR belgesinin matbu halinde temin edilip kullanılması gerekir ve her sevkiyat için ayrı ayrı hazırlanmalıdır.
Önemli bir nokta, CMR belgesini oluşturan herhangi bir üst kurum ya da kuruluşun olmamasıdır. Belgelerin nasıl doldurulması gerektiği yasal çerçevede belirlenmiş olsa da CMR belgesini doldurmak her bir sevkiyat için ilgili şirketlerin sorumluluğundadır. Gönderici ve nakliyatçı firmalar kendi şirketlerine ait bir şablon oluşturabilir ve her sevkiyat için bilgileri güncelleyerek, kaşe ve imza kullanarak CMR raporu oluşturma sürecini tamamlayabilirler.
CMR Kapsamı Dışında Kalan Durumlar
CMR Sözleşmesi, uluslararası karayolu taşımacılığını düzenleyen temel bir belge olsa da bazı taşımalar sözleşme kapsamı dışında bırakılmıştır. İşte CMR kapsamında değerlendirilmeyen durumlar:
- Ücretsiz Taşımalar
- Özel Eşya Taşımaları
- Deniz ve Hava Taşımacılığı
- Ulusal Taşımalar
- Kendi Hesabına Yapılan Taşımalar
- Risklerden Kaynaklanan Muafiyetler
Bu istisnalar CMR Sözleşmesi’nin kapsamını netleştirerek uluslararası taşımacılıkta tarafların hak ve yükümlülüklerinin sınırlarını belirlemektedir
CMR Belgesi ile İlgili Dikkat Edilmesi Gereken Durumlar Nelerdir?
CMR belgesinin düzenlenmesi ve kullanımı sırasında dikkat edilmesi gereken önemli noktalar şunlardır:
- Bilgilerin Doğruluğu ve Eksiksizliği: CMR belgesinde yer alan gönderici, alıcı, taşıyıcı bilgileri, yükleme ve teslimat detayları, taşınan malların özellikleri gibi tüm bilgilerin doğru ve eksiksiz olması esastır.
- İmzalar ve Kaşeler: Belgenin geçerliliği için gönderici ve taşıyıcı tarafından imzalanması ve gerektiğinde kaşe ile onaylanması gereklidir. Eksik imza veya onaysız belgeler, denetimlerde sorun yaratabilir.
- Nüsha Sayısı: CMR belgesi genellikle üç nüsha olarak düzenlenir: biri göndericide, biri taşıyıcıda ve biri alıcıda kalır. Her tarafın kendi nüshasına sahip olması, sürecin şeffaflığı ve izlenebilirliği açısından önemlidir.
- Taşınan Malların Kontrolü: Taşıyıcı, malları teslim alırken koli sayısı, ambalajın durumu gibi detayları kontrol etmeli ve herhangi bir uyumsuzluk veya hasar durumunda belgeye çekincelerini not etmelidir.
- Gümrük ve Yasal Gereklilikler: Taşınan malların gümrük işlemleri ve ilgili yasal gereklilikler için gerekli tüm belgelerin hazır edilmesi ve CMR belgesinin bu süreçlere uygun şekilde düzenlenmesi gerekmektedir.
- Tehlikeli Maddeler: Eğer taşınan mallar tehlikeli maddeler içeriyorsa, göndericinin taşıyıcıya malların tehlikeli olma özelliğinden haberdar etmesi ve bu bilgilerin CMR belgesinde belirtilmesi zorunludur. Aksi halde taşıyıcı malları boşaltabilir, imha edebilir veya zararsız hale getirebilir ve bu durumda ortaya çıkabilecek tüm kayıp, hasar veya masraftan gönderici sorumlu hale gelir.
Bu hususlara dikkat edilmesi uluslararası taşımacılık süreçlerinin sorunsuz ve yasalara uygun bir şekilde yürütülmesini sağlar.
Sıkça Sorulan Sorular
CMR Belgesi ile ilgili sıkça merak edilen soruları sizin için yanıtladık.
CMR açılımı nedir?
CMR, “Convention Marchandise Routier” kelimelerinin kısaltmasıdır ve uluslararası karayolu taşımacılığında kullanılan standart bir taşıma sözleşmesini ifade eder.
Karayolu CMR belgesi nedir?
Karayolu CMR belgesi, sınır ötesi karayolu taşımacılığında kullanılan ve taşıma sözleşmesinin yazılı kaydını oluşturan resmi bir belgedir. Bu belge taşımacılık operasyonlarının yasal çerçevesini belirler.
CMR kim tarafından düzenlenir?
CMR belgesi, gönderici tarafından üç asıl nüsha olarak düzenlenir ve hem gönderici hem de taşıyıcı tarafından imzalanır. Belgenin standartları IRU (Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Birliği) tarafından belirlenir.
Convention Marchandise Routier (CMR) ile ne taşınır?
CMR belgesi ile her türlü ticari mal taşınabilir, ancak malların yasal ve güvenli bir şekilde taşınması şartıyla. Tehlikeli maddeler için özel düzenlemeler gerekebilir.
CMR hangi hallerde uygulanır?
CMR sözleşmesi bu durumlarda taşımacılıkla ilgili hak ve yükümlülükleri düzenler:
- Uluslararası Taşımalar: Başlangıç ve varış noktalarının farklı ülkelerde olması ve bu ülkelerden en az birinin CMR’ye taraf olması.
- Ücret Karşılığı Taşıma: Ticari amaçla yapılan taşımalar.
- Karayolu Kullanımı: Taşımanın bir kısmında karayolu araçlarının kullanılması.
- Taşıma Sözleşmesi: Gönderici ve taşıyıcı arasında bir sözleşme yapılmış olması.
- CMR Taraf Ülkeler: En az bir taraf ülkenin taşıma sürecinde yer alması.
- Sevk Mektubu: Taşımanın belgelenmesi için sevk mektubu düzenlenmesi.
CMR sigortasını kim yapar?
CMR sigortasını genellikle taşıyıcı firma yaptırır. Ayrıca lojistik ve nakliye şirketleri de taşıma süreçlerinde riskleri minimize etmek için CMR sigortasını sağlar.
CMR zorunlu mu?
Evet, CMR anlaşmasına üye ülkeler arasında yapılan uluslararası karayolu taşımacılığında CMR belgesi zorunludur. Belgenin olmadığı durumlarda para cezası uygulanabilir.
CMR belgesi (Convention Marchandise Routier) konşimento mudur?
Hayır, CMR belgesi bir tür taşıma senedidir ancak deniz taşımacılığında kullanılan konşimentodan farklıdır. CMR, özellikle karayolu taşımacılığı için tasarlanmış özel bir belge türüdür.
CMR belgesi hangi koşulda geçersizdir?
CMR belgesi; eksik veya yanlış bilgi içerdiğinde, gerekli imzalar olmadığında, üç nüsha halinde düzenlenmediğinde veya belge üzerinde tahrifat yapıldığında geçersiz sayılır.