Charter Party (Gemi Kira Sözleşmesi) Nedir?

Charter Party, deniz ticaretinde sıkça karşılaşılan ve Türkçe’ye “Gemi Kira Sözleşmesi” olarak çevrilen bir terimdir. Bu sözleşme, bir geminin tamamı veya bir kısmının belirli şartlar altında kiralanmasını düzenleyen hukuki bir belgedir. Charter Party, genellikle deniz taşımacılığı ve lojistik sektöründe kullanılır.

Sözleşme, Deniz Ticaret Odası tarafından belirlenen standartlara uygun olarak hazırlanır ve her iki tarafın hak ve yükümlülüklerini net bir şekilde belirler.

Charter Party Ne İşe Yarar?

Charter Party, gemi kiralama sürecinde taraflar arasında net bir anlaşma sağlanmasını mümkün kılar. Bu sözleşme, gemi sahibinin gemiyi belirli bir süre veya yolculuk için kiralamasını düzenlerken, kiracıya taşıma veya lojistik ihtiyaçlarını karşılayacak bir çözüm sunar.

Gemiyi kiralayan (charterer) ve gemi sahibinin (shipowner) hak ve yükümlülükleri açıkça tanımlanarak, taraflar arasında çıkabilecek anlaşmazlıkların önüne geçilmesi amaçlar.

Gemi Kira Sözleşmesinin Çeşitleri Nelerdir?

Gemi kira sözleşmeleri, tarafların ihtiyaçlarına ve taşınacak yükün özelliklerine göre farklı türlerde düzenlenebilir. Charter party türleri şunlardır:

• Zaman Çarteri (Time Charter): Bu tür sözleşmede gemi, belirli bir süre için kiracıya tahsis edilir. Kiracı, gemiyi ticari operasyonlarında kullanırken, gemi mürettebatı ve bakım gibi sorumluluklar genellikle gemi sahibine aittir. Zaman çarteri, farklı limanlara mal taşımak isteyen kiracılar için tercih edilen bir seçenek olabilir.
• Sefer Çarteri (Voyage Charter): Bu sözleşmede gemi, belirli bir yolculuk veya sefer için kiralanır. Taşınacak yük, miktarı, varış yeri ve yükleme-boşaltma limanları gibi detaylar sözleşmede yer alır. Genellikle tek seferlik taşımalar için kullanılır.
• Bareboat Çarteri (Demise Charter): Bu tür sözleşmede gemi, mürettebat ve ekipman olmadan kiralanır. Kiracı, geminin operasyonel yönetimini ve bakımını üstlenir. Bareboat çarteri, uzun vadeli kiralamalar ve gemi işletmeciliği için tercih edilen bir seçenektir.

Gemi Kira Sözleşmesi Hangi Gemileri Kapsar?

Gemi kira sözleşmeleri, deniz taşımacılığı sektöründe kullanılan hemen her tür gemiyi kapsayabilir. Ancak sözleşmenin kapsamı genellikle kiralama amacına ve taşınacak yükün türüne göre değişir.

• Yük Gemileri: Kuru yük, sıvı yük veya konteyner taşımacılığı için kullanılan gemiler, gemi kira sözleşmelerinin en yaygın kapsadığı türlerdir. Bu gemiler, ticari malların uluslararası taşımacılığında sıklıkla tercih edilir. Dökme yük gemileri (bulk carriers) veya tanker gemiler bu kategoriye örnektir.
• Yolcu Gemileri: Feribotlar veya kruvaziyer gemiler gibi yolcu taşımacılığına yönelik gemiler, gemi kira sözleşmeleri kapsamında yer alabilir. Bu tür gemiler genellikle turizm sektörü veya ulaşım ihtiyaçları doğrultusunda kiralanır.
• Özel Amaçlı Gemiler: Araştırma gemileri, balıkçı tekneleri, römorkörler ve offshore operasyonlarına uygun gemiler gibi özel işlevlere sahip gemiler de gemi kira sözleşmelerine dahil edilebilir. Örneğin, petrol sondaj çalışmaları için kullanılan platform destek gemileri bu kapsama girer.
• Askeri ve Kamuya Ait Gemiler: Bazı durumlarda, askeri veya kamuya ait lojistik gemiler de özel kira sözleşmeleri ile kiralanabilir.

Gemi Kira Sözleşmesi Kurulması ve Şekli

Gemi kira sözleşmesi, tarafların karşılıklı anlaşmasına dayalı olarak, tarafların hak ve yükümlülüklerini açık bir şekilde belirleyecek şekilde hazırlanır. Bu sözleşme, iki taraf için de yasal bağlayıcılık taşır.

• Sözleşme Kurulma Süreci: Gemi kira sözleşmesi genellikle kiracının gemi sahibine talepte bulunmasıyla başlar. Bu talep, geminin kullanım amacı, kiralama süresi ve taşıma gereksinimlerini kapsar. Taraflar, daha sonra kira bedeli, yükleme/boşaltma şartları ve sigorta gereklilikleri gibi önemli unsurları müzakere eder. Anlaşılan şartlar bir sözleşme taslağına dönüştürülür.
• Şekil ve Yazılılık: Gemi kira sözleşmesi yazılı olarak hazırlanır ve taraflarca imzalanır. Yazılı şekil, olası anlaşmazlık durumlarında delil teşkil etmesi açısından önemlidir. Sözleşme genellikle uluslararası standartlara uygun olarak hazırlanır ve denizcilik sektöründe yaygın olarak kullanılan “Baltic and International Maritime Council (BIMCO)” gibi kuruluşların standardize edilmiş sözleşme formları tercih edilir.

GENCON Charter Party, BIMCO tarafından standartlaştırılmış en yaygın kullanılan genel gemi kira sözleşmesi formudur ve özellikle sefer çarteri (voyage charter) düzenlemelerinde tercih edilir.

Bir Gemi Kira Sözleşmesinde Yer Alan Temel Unsurlar:

• Gemi bilgileri (adı, kapasitesi, bayrağı vb.),
• Kiralama türü (zaman çarteri, sefer çarteri veya bareboat çarteri),
• Kira süresi veya sefer detayları,
• Yükleme ve boşaltma limanları,
• Taşıma ücreti ve ödeme şartları,
• Sigorta ve sorumluluk hükümleri.

Bir charter party örneği, gemi sahibinin bir yükü belirli bir limandan diğerine taşımak için gemisini kiracıya tahsis ettiği ve tarafların yükleme, ücret ve süre gibi detaylarda anlaşmaya vardığı bir sefer çarteri sözleşmesi olabilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Charter party (gemi sözleşmesi) hakkında merak ettiğini soruları sizler için cevaplandırdık.

Charter gemi ne demek?

Charter gemi, belirli bir süre veya yolculuk için kiralanan gemiyi ifade eder. Bu tür gemiler, genellikle bir gemi kira sözleşmesi (Charter Party) ile kiracı tarafından ticari veya özel amaçlarla kullanılır. Charter gemiler, taşınacak yükün türü, varış yeri ve kiralama süresine göre farklı özellikler gösterebilir.

Trip charter nedir?

Trip charter, geminin belirli bir sefer veya yolculuk için kiralanmasıdır. Bu tür sözleşmelerde, kiracı gemiyi yalnızca belirlenen rota veya yükleme-boşaltma limanları arasında kullanır. Sefer çarteri (voyage charter) ile benzerlik gösterse de, trip charter genellikle bireysel ve kısa süreli taşımacılık ihtiyaçlarına yöneliktir.

Voyage charter nedir?

Voyage charter, geminin belirli bir yükü, yükleme limanından varış limanına taşımak üzere kiralanmasıdır. Bu sözleşmelerde taşıma maliyeti genellikle yükün miktarı veya ağırlığına göre belirlenir. Voyage charter sözleşmesi, yükleme ve boşaltma süreleri, taşıma ücreti ve gecikme durumlarına ilişkin düzenlemeleri içerir.

Time charter nedir?

Time charter, geminin belirli bir süre için kiralanmasını ifade eder. Bu tür sözleşmelerde, gemi mürettebatı ve operasyonel masraflar genellikle gemi sahibine aittir. Kiracı ise gemiyi ticari faaliyetlerinde serbestçe kullanabilir. Örneğin, bir şirket, farklı limanlara düzenli taşımacılık yapmak için gemiyi time charter kapsamında kiralayabilir.

Müşterek avarya nedir?

Müşterek avarya, denizcilik hukukunda, gemi, yük ve mürettebatın büyük bir deniz tehlikesinden kurtarılması için yapılan olağanüstü fedakarlıkları ifade eden bir terimdir.

Bu fedakarlıkların maliyeti, gemi sahibi, yük sahibi ve diğer ilgili taraflar arasında orantılı olarak paylaşılır. Örneğin, fırtına sırasında gemiyi kurtarmak amacıyla yüklerin bir kısmının denize atılması durumunda ortaya çıkan zarar, müşterek avarya kapsamında değerlendirilir.

Charter party ne demek?

Charter Party, gemi kira sözleşmesi anlamına gelmektedir. Bu sözleşme, geminin tamamı veya bir kısmının belirli bir süre veya yolculuk için kiralanmasını düzenler. Denizcilik sektörünün temel unsurlarından biri olan Charter Party, tarafların hak ve yükümlülüklerini net bir şekilde belirleyen hukuki bir belgedir.

Charter party konşimento nedir?

Charter Party konşimentosu, gemi kira sözleşmesi kapsamında taşınan yükler için düzenlenen taşıma belgesidir. Standart konşimentolardan farklı olarak, gemi kira sözleşmesinin hükümlerine tabidir. Bu belge, yükün gemiye yüklendiğini ve taşınacağını doğrulayan bir kanıt niteliği taşır.

Voyage charter nedir? 

Voyage charter, geminin belirli bir sefer için kiralanmasına dayalı yapılan bir sözleşme türüdür. Sözleşme kapsamında gemi sahibi, yükün belirtilen limanlar arasında taşınmasını taahhüt eder. Voyage charter, taşınacak yükün türü ve miktarına göre şekillenir ve genellikle tek seferlik taşımacılık ihtiyaçları için tercih edilir.