Charter Party (Gemi Kira Sözleşmesi) Nedir?

Charter Party, Türkçe’de “Gemi Kira Sözleşmesi” olarak bilinen ve deniz ticaret sözleşmeleri kapsamında sıkça kullanılan bir terimdir. Bu sözleşme, bir geminin tamamının ya da bir bölümünün belirli koşullar altında kiralanmasını düzenleyen hukuki bir belgedir.

Bu belge Deniz Ticaret Odası tarafından belirlenen standartlara uygun şekilde düzenlenmektedir. 

Charter Party Ne İşe Yarar?

Charter Party, gemi kiralama sürecinde taraflar arasında net bir anlaşma zemini oluşturmayı sağlar. Bu sözleşme, gemi sahibinin gemiyi belirli bir süre ya da yolculuk için kiralamasını düzenlerken, kiracıya taşıma veya lojistik ihtiyaçlarını karşılayacak bir çözüm sunar. 

Gemiyi kiralayan tarafın (charterer) ve gemi sahibinin (shipowner) hak ve yükümlülüklerini açıkça belirleyerek, taraflar arasında oluşabilecek anlaşmazlıkların önüne geçmeyi hedefler.

Gemi Kira Sözleşmesinin Çeşitleri Nelerdir?

Gemi kira sözleşmeleri, tarafların ihtiyaçlarına ve taşınacak yükün niteliğine göre farklı türlerde düzenlenebilir. Charter party türleri: 

• Zaman Çarteri (Time Charter): Bu tür sözleşmede gemi, belirli bir süre için kiracıya tahsis edilir. Kiracı, gemiyi kendi ticari operasyonlarında kullanırken, gemi mürettebatı ve bakım gibi sorumluluklar genellikle gemi sahibine aittir. Örneğin, bir gemi kiracısı belirli bir dönemde farklı limanlara mal taşımak istiyorsa, zaman çarteri tercih edebilir.
• Sefer Çarteri (Voyage Charter): Bu durumda gemi, belirli bir yolculuk veya sefer için kiralanır. Taşınacak yükün niteliği, miktarı ve varış yeri sözleşmede açıkça belirtilir. Yükleme ve boşaltma limanları, taşıma ücreti gibi unsurlar bu tür sözleşmelerde detaylı bir şekilde yer alır. Genellikle tek seferlik taşımalar için kullanılır.
• Bareboat Çarteri (Demise Charter): Bu türde ise gemi, mürettebat ve ekipman olmaksızın kiralanır. Kiracı, geminin tüm operasyonel yönetimini ve bakımını üstlenir. Bareboat çarteri genellikle uzun vadeli kiralamalarda ve gemi işletmeciliğine yönelik ihtiyaçlarda tercih edilir.

Gemi Kira Sözleşmesi Hangi Gemileri Kapsar?

Gemi kira sözleşmeleri, deniz taşımacılığı sektöründe kullanılan hemen her tür gemiyi kapsayabilir. Bununla birlikte, sözleşmenin kapsamına alınan gemiler genellikle kiralama amacına ve taşınacak yükün türüne göre değişiklik gösterir.

• Yük Gemileri: Kuru yük, sıvı yük veya konteyner taşımacılığına uygun gemiler, gemi kira sözleşmelerinin en yaygın olarak kapsadığı türlerdir. Bu gemiler, genellikle ticari malların uluslararası taşımacılığında tercih edilir. Örneğin, dökme yük gemileri (bulk carriers) veya tanker gemiler, bu kategoriye girer.
• Yolcu Gemileri: Yolcu taşımacılığı için kullanılan feribotlar veya kruvaziyer gemiler de gemi kira sözleşmeleri kapsamında yer alabilir. Bu tür gemiler, genellikle turizm sektörü veya ulaşım ihtiyaçları doğrultusunda kiralanır.
• Özel Amaçlı Gemiler: Araştırma gemileri, balıkçı tekneleri, römorkörler ve offshore operasyonlarına uygun gemiler gibi özel işlevlere sahip gemiler de gemi kira sözleşmelerine konu olabilir. Örneğin, petrol sondaj çalışmaları için kullanılan platform destek gemileri bu kapsama dahildir.
• Askeri ve Kamuya Ait Gemiler: Bazı durumlarda, askeri veya kamuya ait lojistik gemiler de özel bir kira sözleşmesi ile kiralanabilir. Bu tip kiralamalar genellikle özel şartlar altında gerçekleştirilir.

Gemi Kira Sözleşmesi Kurulması ve Şekli

Gemi kira sözleşmesinin kurulması, tarafların karşılıklı anlaşmasına dayalı olarak gerçekleştirilir. Sözleşme, her iki tarafın hak ve yükümlülüklerini net bir şekilde tanımlayacak şekilde hazırlanır ve yasal bağlayıcılık taşır.

Sözleşme Kurulma Süreci: Gemi kira sözleşmesi genellikle kiracının gemi sahibine bir talepte bulunmasıyla başlar. Bu talep, geminin kullanım amacı, kiralama süresi ve taşıma gereksinimlerini içerir. Daha sonra taraflar, kira bedeli, yükleme/boşaltma şartları, sigorta gereklilikleri gibi önemli detayları müzakere eder. Tarafların üzerinde anlaştığı şartlar bir sözleşme taslağı haline getirilir.

Şekil ve Yazılılık: Gemi kira sözleşmesi yazılı olarak hazırlanır ve taraflarca imzalanır. Yazılı şekil, olası anlaşmazlık durumlarında delil teşkil etmesi açısından önemlidir. Sözleşme, genellikle uluslararası standartlara uygun olarak hazırlanır ve denizcilik sektöründe yaygın kullanılan “Baltic and International Maritime Council (BIMCO)” gibi kuruluşların standardize edilmiş sözleşme formları tercih edilir.

GENCON Charter Party, BIMCO tarafından standardize edilmiş en yaygın kullanılan genel gemi kira sözleşmesi formudur ve genellikle sefer çarteri (voyage charter) düzenlemelerinde tercih edilir.

Bir gemi kira sözleşmesinde yer alan temel unsurlar şunlardır:

• Gemi bilgileri (adı, kapasitesi, bayrağı vb.),
• Kiralama türü (zaman çarteri, sefer çarteri veya bareboat çarteri),
• Kira süresi veya sefer detayları,
• Yükleme ve boşaltma limanları,
• Taşıma ücreti ve ödeme şartları,
• Sigorta ve sorumluluk hükümleri.

Bir charter party örneği, gemi sahibinin bir yükün belirli bir limandan diğerine taşınması için gemisini kiracıya tahsis ettiği ve tarafların yükleme, ücret ve süre gibi detaylarda anlaştığı bir sefer çarteri sözleşmesi olabilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Charter party (gemi sözleşmesi) hakkında merak ettiğini soruları sizler için cevaplandırdık.

Charter gemi ne demek?

Charter gemi, belirli bir süre veya yolculuk için kiralanan gemiyi ifade eder. Bu gemi, genellikle bir gemi kira sözleşmesi (Charter Party) kapsamında kiracı tarafından ticari ya da özel bir amaçla kullanılır. Charter gemiler, taşınacak yükün türüne, varış noktasına ve kiralama süresine göre farklı özelliklere sahip olabilir.

Trip charter nedir?

Trip charter, geminin belirli bir sefer veya yolculuk için kiralanması anlamına gelir. Bu tür bir sözleşmede, kiracı gemiyi yalnızca belirlenen bir rota veya yükleme-boşaltma limanları arasında kullanır. Sefer çarteri (voyage charter) ile benzerlik gösterse de, genellikle bireysel ve kısa süreli taşımacılık ihtiyaçlarına yöneliktir.

Voyage charter nedir?

Voyage charter, geminin belirli bir yükü, yükleme limanından varış limanına taşımak üzere kiralanmasıdır. Bu tür sözleşmelerde, taşıma maliyeti genellikle yükün miktarına veya ağırlığına göre belirlenir. Voyage charter sözleşmesi, yükleme ve boşaltma süreleri, taşıma ücreti ve gecikme durumlarında uygulanacak düzenlemeleri içerir.

Müşterek avarya nedir?

Müşterek avarya, denizcilik hukukunda kullanılan bir terim olup, gemi, yük ve mürettebatın büyük bir deniz tehlikesinden kurtarılması için yapılan olağanüstü fedakarlıkları ifade eder. Bu fedakarlıkların maliyeti, gemi sahibi, yük sahibi ve diğer ilgili taraflar arasında orantılı olarak paylaşılır. Örneğin, bir fırtına sırasında gemiyi kurtarmak için yüklerin bir kısmının denize atılması durumunda ortaya çıkan zarar müşterek avarya kapsamında değerlendirilir.

Time charter nedir?

Time charter, geminin belirli bir süre boyunca kiralanmasını ifade eder. Bu tür bir sözleşmede, gemi mürettebatı ve operasyonel masraflar genellikle gemi sahibine aittir. Ancak kiracı, gemiyi ticari faaliyetlerinde serbestçe kullanabilir. Örneğin, bir şirket farklı limanlara düzenli taşımacılık yapmak için bir gemiyi zaman çarteri kapsamında kiralayabilir.

Charter party ne demek?

Charter Party, gemi kira sözleşmesi anlamına gelir. Bu sözleşme, geminin tamamının ya da bir kısmının belirli bir süre veya yolculuk için kiralanmasını düzenler. Denizcilik sektörünün temel taşlarından biri olan Charter Party, tarafların hak ve yükümlülüklerini açıkça belirleyen bir belgedir.

Charter party konşimento nedir?

Charter Party konşimentosu, bir gemi kira sözleşmesi kapsamında taşınan yükler için düzenlenen taşıma belgesidir. Bu belge, yükün gemiye yüklendiğini ve taşınacağını doğrulayan bir kanıttır. Ancak Charter Party konşimentosu, genellikle standart konşimentolardan farklı olarak, gemi kira sözleşmesinin hükümlerine tabidir.

Voyage charter nedir? 

Voyage charter, geminin belirli bir sefer için kiralanmasına dair yapılan bir sözleşme türüdür. Bu durumda gemi sahibi, yükün belirtilen limanlar arasında taşınmasını taahhüt eder. Voyage charter, taşınacak yükün türü ve miktarına göre şekillenir ve genellikle tek seferlik taşımalar için tercih edilir.