Transit Rejimi Nedir?

Transit rejimi, Türkiye Gümrük Bölgesi kapsamında bir konumdan diğer konuma taşınacak olan eşyalar için uygulanan özel bir gümrük düzenlemesidir. Türkiye’nin Asya ile Avrupa arasındaki stratejik konumu, ülkemizi bu rejimin en önemli uygulayıcılarından biri haline getirmiştir. 

4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 84. maddesinde tanımlanan transit rejimi, yolcu, taşıt ve gümrük vergileri ile ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmayan serbest dolaşıma girmemiş eşyanın veya gümrük işlemleri tamamlanmamış çıkış eşyasının taşınmasını kapsamaktadır.

Transit Rejimi Çeşitleri (Türleri) Nelerdir?

Transit rejimi, uygulama alanı ve kapsamına göre üç temel türe ayrılmaktadır. Bu çeşitler, farklı coğrafi bölgeler ve ticaret anlaşmaları çerçevesinde düzenlenmiştir.

1. Ortak Transit Rejimi

• Avrupa Birliği bünyesinde bulunan 28 ülke ile Makedonya, Sırbistan, İsviçre, İzlanda, Norveç ve Türkiye arasında uygulanır.
• 01.12.2012 tarihinden itibaren Türkiye’nin dahil olduğu sistemdir.
• 1987 yılında imzalanan Ortak Transit Sözleşmesi çerçevesinde işlemektedir.
• Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi (NCTS) üzerinden dijital olarak yürütülür.
• Teminat uygulamasıyla yüklerin transfer süreci güvence altına alınır. 
• En az bir sınır geçerek taşıma işlemlerini kapsar.

2. Ulusal Transit Rejimi

• Türkiye Gümrük Bölgesi içerisinde gerçekleştirilen transit taşımacılık işlemlerini kapsar.
• 4458 sayılı Gümrük Kanunu çerçevesinde yürütülür.
• Gümrük işlemleri tamamlanmadan ülke içindeki bir noktadan başka noktaya taşımayı sağlar.
• TR ve IR gibi çeşitli rejim kodları kullanılır.
• Türkiye içerisinde başlayıp biten transitleri kapsar.

3. Topluluk Transiti

• Avrupa Birliği içinde üretilen ve ithal edilen ürünlerin AB üyesi ülkeler arasında taşınmasını sağlar.
• AB gümrük kodlarına dayalı sistemdir.
• AB sınırları içerisinde iki nokta arasında vergiden muaf taşımayı mümkün kılar.
• Topluluk dışından gelen mallar için T1 belgesi kullanılır.
• AB içinde serbest dolaşıma giren mallar için T2 belgesi kullanılır.
• Hem finansal hem de zaman açısından önemli kazanımlar sağlar.

Türkiye’deki Transit Rejim Uygulamaları ve Taşıma Modları

Türkiye’de transit rejimi, çeşitli taşımacılık modları ile etkin bir şekilde uygulanmaktadır. Bu modlar arasında karayolu, denizyolu, demiryolu ve havayolu taşımacılığı yer almakta olup her biri transit taşımacılığının sorunsuz gerçekleştirilmesi için farklı düzenlemelere tabi tutulmaktadır.

Karayolu ile Transit Taşımacılık

Türkiye’nin en yaygın kullanılan transit rejimi uygulamalarından biridir. TIR sistemi, bu alandaki en önemli düzenleme olarak öne çıkmaktadır. 

TIR karnesi ile yükler, transit ülkelerde vergi ödemeden hedef ülkeye güvenli bir şekilde ulaştırılmakta ve uluslararası ticaretin karayolu üzerinden yapılması hızlandırılmaktadır. 

Denizyolu ile Transit Taşımacılık 

Türkiye’nin Akdeniz ve Karadeniz’e kıyısı olması transit rejiminde büyük avantaj sağlamaktadır. 

Türkiye’nin bu denizlerdeki limanları, deniz ticaretinin en önemli uğrak noktaları haline gelmiştir. Limanlarda gerçekleştirilen hızlı gümrük işlemleri, transit ticareti hızlandırarak malların hedef ülkelere sorunsuz bir şekilde gönderilmesini mümkün kılmaktadır.

Demiryolu ile Transit Taşımacılık

Son yıllarda transit ticarette önemli bir alternatif haline gelmiştir. Marmaray ve Bakü-Tiflis-Kars demiryolu hattı gibi projeler demiryolu transit taşımacılığının gelişimine önemli katkılar sağlamaktadır. 

Bu taşıma modu özellikle büyük tonajlı yükler için ideal çözümler sunmakta ve yüklerin güvenli şekilde transfer edilmesini sağlamaktadır.

Havayolu ile Transit Taşımacılık

Türkiye’nin önemli bir havayolu merkezi olması sayesinde özellikle hızlı kargo taşımacılığında transit ticaretin gelişmesine olanak tanımaktadır. 

İstanbul Havalimanı gibi uluslararası hava kargo merkezleri, Türkiye üzerinden geçen ürünlerin hızla hedef ülkelere ulaştırılmasında kritik rol oynamaktadır.

Transit Rejiminde Kullanılan Belgeler

Transit rejiminde kullanılması zorunlu temel belgeler şunlardır:

• TIR Karnesi: Karayolu taşımacılığında en yaygın kullanılan belge olup, malların transit ülkelerde gümrük vergisine tabi tutulmadan taşınmasını sağlar.
• Transit Rejimi Beyanı: Rejime tabi olan eşyaların beyan edilmesi için kullanılan temel belgedir
• ATA Karnesi: Transit belgesi olarak kullanılan önemli bir dökümandır.
• CIM Taşıma Belgesi: Demiryolu taşımacılığında kullanılmakta olup, taşınan malların tüm detaylarını içerir.
• Eşya Manifestosu: Denizyolu ve havayolu taşımacılığında kullanılır, gemide veya uçakta taşınan tüm malların listesini kapsar.
• Form 302: Kuvvetlerin Statüsü Hakkında Kuzey Atlantik Antlaşması kapsamında NATO ülkeleri arasındaki özel taşımalar için kullanılır.
• TR Transfer Notu: Büyük konteynerler ile yapılan taşıma işlemlerinde devreye girer ve Seri No:4 ile birlikte sistem takibini kolaylaştırır.
• Özet Beyan: Türk limanından başka bir Türk limanına veya Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki bir limana deniz veya hava yoluyla taşınan eşyalar için kullanılır.
• Posta Belgeleri: Posta kolileri dahil olmak üzere posta yoluyla yapılan taşımalar için gereklidir.

Bu belgelerin eksiksiz şekilde araçta bulunması ve doğru şekilde doldurulması, transit rejimde köprü görevi gören ülkelerde gümrük noktalarında sorun çıkmaması için hayati önem taşır

Transit Taşımacılıkta Karşılaşılan Zorluklar ve Avantajlar 

Transit rejimi önemli fırsatlar sunmasına rağmen başarılı bir uygulama için zorluklarla etkin bir şekilde başa çıkılması gerekmektedir. 

Gümrük Yönetmeliği Transit Rejiminde Uyum Sağlanması Gereken Kurallar

Gümrük yönetmeliği transit rejiminde uyum sağlanması gereken temel kurallar şunlardır:

• Beyan ve Belge Doğruluğu: Beyan içerisindeki bilgilerin doğruluğu ve belgelerin gerçekliğinden tam sorumluluk taşınması gerekmektedir.
• Süre Sınırlarına Uyum: Hareket idaresince verilen transit süresi sınırları içerisinde varış idaresine ulaşılması zorunludur.
• Gümrük İdaresi ile İş Birliği: Talep edilen sürede tüm belge ve bilgilerin kontrolü için gümrük idaresine tam destek verilmelidir.
• Eşya Uygunluğu: Beyan edilen eşyalar ile fiili eşyaların tam uyumu sağlanmalı, eksiklik veya fazlalık bulunmamalıdır.
• Yükümlülüklerin Tamamlanması: Transit rejimine tabi tutulan eşyanın tüm gümrük yükümlülüklerinin eksiksiz yerine getirilmesi gerekmektedir.
• Önlemlere Uyum: Gümrük idaresi tarafından alınan tüm önlem ve talimatlara titizlikle uyulmalıdır.
• Yasal Takip: Transit rejimi düzenlemelerindeki değişikliklerin yakından takip edilmesi ve uygulanması zorunludur.
• Belge Sunumu: Gerekli belge ve eşyaların eksiksiz, sağlam bir biçimde gümrük idaresine sunulması kritik önemdedir.

Transit Rejimi Kurallarına Aykırılık Cezası Ne Kadar? (2025)

Transit rejimi kurallarına aykırılık durumunda uygulanan cezalar ihlal türüne göre farklılık göstermektedir. 

• Eşya Beyanında Farklılık Cezaları: Beyan edilen eşyadan farklı ve daha yüksek vergili eşya tespit edilmesi durumunda gümrük vergilerinin iki katı para cezası uygulanır.
• İthalat İzni Gerektiren Eşyalar İçin Cezalar: İzin, lisans veya yeterlilik belgesi gerektiren eşyalarda farklılık tespit edilmesi halinde gümrüklenen değerin iki katı para cezası verilir.
• Eksiklik ve Fazlalık Cezaları: Serbest dolaşımda olmayan eşyalarda eksiklik veya fazlalık durumunda gümrük vergileri alınır ve iki katı tutarında para cezası uygulanır.
• Usulsüzlük Cezaları: Giriş gümrük idaresinin ardından farklı bir gümrük idaresinde eşyanın bildirilenden farklı olması, usulsüzlük cezası uygulanmasına neden olmaktadır.
• Süre Aşımı Cezaları: Transit süre sınırına uyulmaması en yaygın karşılaşılan ihlallerden biridir:
  • Hareket idaresince verilen süre sınırı 24 saat kadar aşılırsa iki katı ceza uygulanır.
  • Süre aşımı 48 saat kadar olursa dört katı ceza uygulanır.

Gümrük mevzuatına göre belirlenen bu cezalar, hem caydırıcı etki yaratmak hem de düzenli işleyişi sağlamak amacıyla uygulanmaktadır.

Sıkça Sorulan Sorular

Taşımacılık sektöründe faaliyet gösterenler tarafından transit rejimi hakkında diğer merak edilenleri yanıtladık.

Transit ticaret nedir?

Transit ticaret, bir ülkenin toprakları üzerinden başka ülkelere yapılan mal sevkiyatıdır. 

Bu süreçte mallar, geçtikleri ülkelerde vergilendirilmez çünkü bu ülkeler malı kendi pazarlarına dahil etmezler. Türkiye’nin Asya ve Avrupa arasındaki stratejik konumu, transit ticarette kritik bir rol oynamasını sağlar. TIR karnesi gibi uluslararası taşıma belgeleri sayesinde kara, hava, deniz ve demiryolu ile malların taşınması mümkün hale getirilmiştir.

Transit rejimde rejim hak sahibi kimdir?

Transit rejimde rejim hak sahibi, transit işlemini başlatan ve sorumluluğunu üstlenen kişi veya kuruluştur. 

Bu kişi, beyan içerisindeki bilgilerin doğruluğundan ve belgelerin gerçekliğinden sorumludur. Aynı zamanda eşyanın transit rejimine tabi tutulması gereken tüm yükümlülüklerin tamamlanmasından da sorumlu tutulur. 

Transit rejim kodu kaçtır?

Transit rejiminde kullanılan temel kodlar T1, T2, TR ve IR’dir. 

TR rejim kodu Türkiye içerisinde başlayıp biten transitlerin kolay ayırt edilmesini sağlar. T1 rejimi topluluk dışı eşyaların ortak transit hükümlerine uygun taşınmasında, T2 rejimi ise topluluk eşyalarını kapsar. 

IR rejim kodu ise gümrük işlemleri tamamlanmış yüklerin ulusal transit rejimi içerisinde taşınması sırasında kullanılır.

Ortak transit rejimi ne demek?

Ortak transit rejimi, Avrupa Birliği ülkeleri ile Avrupa Serbest Ticaret Birliği ülkeleri arasında gümrük vergilerinin askıya alınmasıyla uygulanan sistemdir. 

1987 yılında imzalanan Ortak Transit Sözleşmesi çerçevesinde işlemektedir ve Türkiye 2012’de bu sisteme dahil olmuştur.