Gabari Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Gabari, Fransızca kökenli bir kelime olarak “şablon” veya “ölçü” anlamına gelir. Taşımacılık sektöründe araçların ve yüklerin yasal ölçülerini tanımlayan, yükseklik, genişlik ve uzunluk gibi boyutları kapsayan bir kavramdır.

Taşımacılıkta gabari hesaplaması karmaşık bir süreçtir ve aşağıdaki adımları içerir:

1. Aracın ve Yükün Boyutlarının Ölçülmesi:

Yükseklik Ölçümü:

• Aracın yerden itibaren en üst noktasına kadar olan mesafedir.
• Çıkıntılar, antenler ve tavan yükleri dahil edilir.
• Yükseklik, aracın altından üstüne kadar olan her şeyi kapsar.

Genişlik Ölçümü:

• Aracın en geniş noktasından ölçülür.
• Yan aynalar dahil olmak üzere hesaplanır.
• Yüke yerleştirilen malzemeler de hesaba katılır.

Uzunluk Ölçümü:

• Aracın ön tamponundan arka tamponuna kadar olan mesafedir.
• Römork veya çekici kombinasyonunda toplam uzunluk esas alınır.
• Dorse kombinasyonunun baştan sona mesafesi dahil edilir.

2. Yasal Sınırlarla Kıyaslama:

• Ölçülen değerler, ulusal ve uluslararası yasal limitlerle karşılaştırılır.
• Sınırları aşmayan araçlar standarda uygun kabul edilir.
• Sınırları aşan araçlar için gabari dışı taşımacılık prosedürleri devreye girer.

3. Hesaplama Yöntemleri:

Doğrudan Ölçüm Yöntemi:

• Profesyonel ekipmanlar kullanılarak fiziksel ölçüm yapılır.
• En doğru ve güvenilir yöntemdir.
• Lazer ölçüm cihazları tercih edilir.

Matematiksel Hesaplama Yöntemleri:

• Belirli formüller ve denklemler kullanılır.
• Taşıma aracının tipine göre değişir.
• Yükün şekli ve özelliklerine bağlı olarak hesaplanır.

Teknolojik Yardımlı Hesaplama:

• 3B modelleme yazılımları kullanılır.
• Lazer ölçüm cihazları devreye girer.
• Ölçüm hatalarını minimize eder.

4. Doğrulama ve Tekrar Kontrol:

• Ölçümlerin tekrar kontrolü yapılır.
• Yanlış hesaplanan gabari ciddi sorunlara yol açabilir.
• Büyük veya özel yüklerde çift kontrol şarttır.

Taşımacılıkta Gabari Neden Önemlidir?

Taşımacılık sektöründe gabari sadece teknik bir ölçüm değil, aynı zamanda güvenliğin ve verimliliğin garantörüdür. 

Gabari sınırlarının belirlenmesinin arkasında üç temel neden bulunmaktadır: güvenlik, altyapı koruması ve trafik düzeninin sağlanması.

1. Güvenlik

Gabari sınırları, kaza risklerini minimize etmenin en etkili yollarından biridir. 

Yüksekliği, genişliği veya uzunluğu sınırları aşan araçlar, tüneller, köprüler ve üst geçitler gibi yapılarla çarpışarak ciddi kazalara neden olabilir. Bu durumlar sadece araç ve yük hasarına değil, aynı zamanda can kayıplarına da yol açabilir. 

Ayrıca geniş veya yüksek araçlar, diğer sürücülerin görüş alanını kısıtlayabilir veya yolun daralmasına neden olarak tehlikeli durumlar yaratabilir.

2. Altyapı Koruması

Gabari sınırları, yol, köprü ve tünel gibi yapıların uzun ömürlü olmasını sağlar. Bu yapılar belirli ağırlık ve boyut limitlerine göre tasarlanmıştır ve sınırların aşılması durumunda yapısal bütünlükleri zarar görebilir. 

Özellikle tünel, köprü ve üst geçitlerin hasar görmesi, uzun vadede ciddi onarım maliyetlerine yol açar ve bu altyapı elemanlarının trafiğe kapanmasına neden olabilir. 

3. Trafik Düzeni ve Akışının Sağlanması

Gabari sınırları, trafik akışının düzenli ve sorunsuz devam etmesini garantiler. 

Aşırı geniş, uzun veya yüksek araçlar trafik sıkışıklığına neden olabilir ve yolda diğer araçların hareketini kısıtlayabilir. Bu durum yol kapasitelerinin verimli kullanılmamasına yol açar ve genel trafik akışını olumsuz etkiler. 

Gabari sınırlarının aşılması, yol bakım ve onarım çalışmalarının daha sık yapılmasını gerektirebilir. Bu da trafik akışını kesintiye uğratır ve ekonomik kayıplara yol açar.

Gabari Sınırları Nasıl Belirlenir? (Türkiye’deki Gabari Ölçüleri)

Gabari sınırları, ülkenin altyapı özelliklerine göre belirlenir ve bu süreçte karayollarının yapısı, tünel yüksekliği ve köprü kapasitesi gibi faktörler etkili olur. Türkiye’de gabari sınırları, ulusal mevzuat çerçevesinde belirlenir ve belirli standartlar dahilinde uygulanır.

Gabari Sınırlarının Belirlenmesi Süreci

Gabari sınırlarının belirlenmesi çok yönlü bir değerlendirme süreci gerektirir:

• Altyapı Değerlendirmesi: Karayollarının yapısı, tünel yüksekliği ve köprü kapasitesi dikkate alınır. Demiryollarında ray aralığı ve tünel kesiti önemlidir. Denizyolunda boğazlar, liman girişleri ve köprüler kritik faktörlerdir.
• Bölgesel Farklılıklar: Gabari değeri bölgeden bölgeye değişiklik gösteren bir değerdir. Her il ve ilçe, bağlı bulundukları belediyeler tarafından belirlenen gabariye göre bina kat sayısını belirler.
• Yasal Çerçeve: Her ülkenin mevzuatında farklı limitler yer alır. Türkiye’de bu limitler, taşımanın güvenli yapılmasını amaçlar ve altyapı korunurken trafik düzeni de sağlanır.

Türkiye’deki Gabari Ölçüleri

Türkiye’de karayolu taşımacılığında genel olarak kabul edilen gabari sınırları şunlardır:

• Yükseklik Sınırı: Genellikle 4 metre yükseklik sınırı kabul edilir. Eğer bir belediye gabari sınırını 8 metre olarak belirlemişse, inşa edilen binaların yüksekliğinin kesinlikle 8,5 metreyi geçmemesi gerekir.
• Genişlik Sınırı: Çoğunlukla 2,55 metre civarında belirlenir. Bu ölçü, aynalar da dahil olmak üzere aracın yan tarafına uzanan en geniş bölümü kapsar.
• Uzunluk Sınırları: Araç veya dorse kombinasyonunun baştan sona mesafesi için belirli limitler bulunur.

Uluslararası ve Ulusal Gabari Standartları

Lojistik sektöründe, taşıma araçlarının ve yüklerin belirli standartlara uygun olarak ölçülmesi ve taşınması için uluslararası ve ulusal düzeyde gabari standartları belirlenmiştir. 

Bu standartlar, taşıma işlemlerinin düzenlenmesi, güvenliği sağlanması ve uluslararası ticaretin kolaylaştırılması açısından büyük öneme sahiptir.

1. Uluslararası Gabari Standartları

Uluslararası taşımacılıkta, farklı ülkeler arasındaki ticaretin sorunsuz bir şekilde yürütülmesi için uluslararası gabari standartlarına uyum büyük öneme sahiptir. 

Uluslararası Taşımacılık Birliği (International Transport Forum) ve Birleşmiş Milletler’in Ulaştırma İşleri Komisyonu (United Nations Economic Commission for Europe – UNECE) gibi kuruluşlar, uluslararası düzeyde gabari standartlarının belirlenmesine ve koordinasyonuna katkıda bulunmaktadır.

Taşıma Moduna Göre Farklılıklar:

• Karayolu Taşımacılığı: Belirlenen standartlar, diğer taşıma modları için geçerli olmayabilir.
• Demiryolu Taşımacılığı: Ray genişliği ve tünel ölçüleriyle belirlenir.
• Denizyolu Taşımacılığı: Liman girişleri ve su derinliği dikkate alınır.

Bu standartlar genellikle taşıma araçlarının boyutları, ağırlıkları ve taşıma sınırları gibi konuları kapsar. 

2. Ulusal Gabari Standartları

Her ülkenin kendi içinde belirlediği ulusal gabari standartları bulunmaktadır. Bu standartlar, genellikle uluslararası standartlara uyumlu olmakla birlikte ülkenin coğrafi ve altyapısal özelliklerine göre değişiklik gösterebilir.

• Belirleme Otoriteleri: Ulusal gabari standartları, genellikle ilgili ulusal ulaştırma veya taşımacılık kuruluşları tarafından belirlenir ve düzenlenir. Bu standartlar şunları içerebilir:
  • Taşıma araçlarının boyutları ve ağırlıkları
  • Hız sınırları ve diğer teknik detaylar
  • Taşıma güvenliği kriterleri
  • Çevresel faktörler
  • Trafik düzenlemeleri
• Ulusal Çeşitlilik: Bazı ülkeler 4,5 metrelik yükseklik sınırı uygularken, bazıları 4 metrenin üzerinde yük taşıyan araçlar için özel izin ister. Bu çeşitlilik, her ülkenin kendi altyapı koşullarına ve güvenlik gereksinimlerine göre standartlar belirlemesinden kaynaklanır.
• Amaç ve Hedefler: Ulusal gabari standartları, taşıma araçlarının ve yüklerin belirli yollarda güvenli bir şekilde taşınmasını sağlamak amacıyla oluşturulur. Bu izin süreçleri, taşımanın güvenli yapılmasını amaçlar, altyapı korunurken trafik düzeni de sağlanır.

3. Standartlar Arası Uyum

Uluslararası ve ulusal gabari standartları arasındaki uyum, küresel ticarette önemli bir faktördür. Bu uyum sağlandığında:

• Sınır ötesi taşımacılık kolaylaşır.
• Lojistik maliyetler azalır.
• Taşıma güvenliği artar.
• Uluslararası ticaret hızlanır.

Trafikte Gabari İhlalinin Sonuçları Nelerdir?

Gabari sınırlarının ihlal edilmesi, hem yasal hem de ekonomik açıdan ciddi sonuçlar doğurur. 

İhlal eden araçlar cezai yaptırımlarla karşılaşırken, taşınan yük ve araçta hasar meydana gelebilir. Ayrıca köprü, tünel gibi altyapı elemanlarında büyük zarar oluşabilir ve bu durum uzun süreli tamir çalışmalarına neden olarak trafik akışını sekteye uğratır.

Bu nedenle tüm taşımacılık şirketleri ölçüm ve planlamayı doğru yapmalıdır. Doğru hesaplama ve planlama, hem güvenliği sağlar hem de ekonomik kayıpları önler.

Karayolunda Gabari Aşılırsa Ne Olur?

Karayolunda gabari değerlerini aşan yükler, standart taşıma yöntemiyle taşınamaz ve özel prosedürler devreye girer. 

Öncelikle ilgili kurumdan özel taşıma izni alınır. Bu izinde güzergah, taşıma tarihi ile ek güvenlik önlemleri belirlenir. Üst geçit veya köprüleri geçmek için yükseklik uygunluğu kontrol edilir, aksi halde ciddi kazalar yaşanabilir.

Bu tür taşımalar genelde gece veya trafiğin az olduğu saatlerde yapılır. Eskort araçlar genişlik sınırını aşan yüklerin etrafında güvenlik sağlar, şerit kapatmalar veya özel uyarı levhaları kullanılır. 

Güzergahtaki köprüler, yol genişlikleri ve virajlar önceden analiz edilerek alternatif rotalar hazırlanır. 

Sıkça Sorulan Sorular

Gabari konusunda merak edilen soruları sizin için yanıtladık.

Gabari sınırlaması nedir?

Gabari sınırlaması, seyir halindeki araçların maksimum yükseklik ve genişliklerinin belirlenmesini sağlayan düzenleme sistemidir. 

Bu sınırlamalar, tünel, köprü ve üst geçitlerden geçecek araçların güvenliğini sağlar ve trafik kazalarını önler. Trafikte pek çok gabari levhası bulunur ve bu levhalar tünel, köprü, üst geçitlerin yakınlarına konumlandırılır. 

Gabari 9.50 ne demek?

Gabari 9.50, bir aracın veya yükün maksimum 9.50 metre yüksekliğe sahip olabileceğini ifade eder. 

Bu değer genellikle özel endüstriyel taşımacılık alanlarında veya belirli güzergahlarda geçerlidir. Normal karayolu trafiğinde bu kadar yüksek gabari sınırları bulunmaz, çünkü standart yükseklik sınırları genellikle 4 metre civarındadır. 

Gabari 3.5 ne anlama gelir?

Gabari 3.5, araç veya yükün maksimum 3.5 metre yüksekliğe sahip olabileceğini belirtir. 

Bu sınır, belirli köprü altları, tünel girişleri veya dar geçitler için belirlenen standart bir değerdir. Aracın toplam yüksekliği bu sınırı aşmamalıdır, aksi halde yapısal hasarlar meydana gelebilir. 

Gabari 6.50 ne demektir?

Gabari 6.50, araç veya yükün maksimum 6.50 metre yüksekliğe sahip olabileceğini gösterir. 

Bu değer, standart karayolu trafiğinden daha yüksek olan özel taşımacılık alanları için belirlenir. Genellikle endüstriyel tesislerin içinde veya özel güzergahlarda bu tür yüksek gabari sınırları bulunur. 

Gabari ölçüleri ülkeden ülkeye değişir mi?

Evet, gabari ölçüleri ülkeden ülkeye değişiklik gösterir. 

Her ülkenin karayolu ve altyapı özellikleri farklı olduğu için yasal sınırlar da farklılık gösterir. Bazı ülkeler 4,5 metrelik yükseklik sınırı uygularken, bazıları 4 metrenin üzerinde yük taşıyan araçlar için özel izin ister. 

Gabari sınırları sadece karayolunda mı geçerlidir?

Hayır, gabari sınırları sadece karayolunda geçerli değildir. 

Demiryolu ve denizyolunda da benzer ölçü sınırlamaları vardır ve bu alanlarda da gabari kontrolleri yapılır. Demiryolu taşımacılığında ray genişliği ve tünel ölçüleri, denizyolu taşımacılığında ise liman girişleri ve su derinliği dikkate alınır. 

Her taşıma modu kendi özel gabari gereksinimlerine sahiptir ve bu gereksinimlere uyum sağlanmalıdır.

Gabari ihlali cezası var mı?

Evet, gabari ihlali için cezalar ve yasal yaptırımlar uygulanır. 

Bu cezalar hem parasal hem de işletme ruhsatı açısından önemli sonuçlar doğurabilir. Büyük kazalar ve ekonomik kayıplar yaşanması durumunda daha ağır yaptırımlar söz konusu olabilir. 

Ayrıca sigorta şirketleri ihmal tespit edilirse hasarı karşılamayı reddedebilir ve tüm maliyetler taşıyıcı firmaya yansır.