Dış ticaret, karşılıklı olarak bir ülkedeki ürün, hizmet ve sermayenin başka bir ülkeye aktarılmasıdır. Ülke ihtiyaçlarına orantılı olarak gerçekleşen bu aktarım işlemleri, arz-talep dengesinin sağlıklı bir şekilde sürdürülmesine olanak sağlar. Bu dengenin sağlıklı sürdürülmesi de ülke refahının ve ekonomisinin sağlam temeller üzerinde büyümesine sebep olur.
Günümüzde küreselleşme politikaları ve küreselleşme akımının etkisiyle dış ticaretin önemi küçük, orta ve büyük işletme fark etmeksizin, arz-talep dengesine katkı sağlamak isteyen her firma da hayati bir öneme kavuştu. Hem makro-ekonomik hem de mikro-ekonomik çapta bu kadar büyük bir öneme sahip olan aktarım işleminin denetlenmesi, ölçülmesi, resmileştirilmesi ve güvenilir hale getirilmesi açısından bu işlemlerin belgelendirilmesi gerekir.
Aşağıda sizler için bu gerekli belgeleri 7 ana başlıkta listeledik:
1.Ticari Belgeler
1.1.Faturalar:
A) Proforma Faturalar:
Proforma fatura, malların sevkiyatı veya teslimi öncesinde alıcılara gönderilen bir ön satış faturasıdır. Fatura genel olarak satın alınan ürünleri, nakliye ağırlığı, nakliye tutarı gibi bilgileri içerir. Genel hatlarda bilgiler içerdiği, teklif niteliği taşıyan bu belgeler sözleşme yapılmadığında ön sözleşme yerine geçebilirler.
B) Ticari Fatura:
Gümrük vergilerinin belirlenmesi için, ithal edilen malların gerçek değerini belirlemek için gümrük tarafından istenen belgedir. Ticari bir fatura alıcı ve satıcı bilgileri, satış tarihi, satış koşulları, sevkiyatın miktarı, ağırlığı, hacmi, ambalaj türü, malların tam tanımı, birim değeri ve toplam değerini içermek zorundadır. Buna ek olarak varsa sigorta, nakliye ve diğer masrafları da içermesi gerekir.
C) Konsolosluk Onaylı Fatura:
İhracatçı firmanın sevkiyat gerçekleştireceği ülkenin konsolosluğundan, ürünlerini kontrol ettirip onaylattıktan sonra ithalat işleminin gerçekleşmesi adına alıcıya gönderdiği belgedir. Kabaca ihracatçının hedef ülkede ürününü bu ülkenin konsolosluğu aracılığıyla vize edilmesiyle oluşturulan faturalardır.
D) Navlun Faturası:
Ticarete konu olan malın sevkiyat bedelinin (navlun) ve sevkiyat bilgilerini içeren faturalardır. Navlun faturası taşıyıcı firma tarafından düzenlenir. Gönderim metoduna bağlı olarak ihracatçı firma tarafından taşıma bedelinin ödendiğine dair bilgiye yer verilir.
1.2. Diğer Ticari Belgeler
A) Çeki Listesi:
Ticarete konu olan eşyanın özellikleri, üretim ve seri numaralarını özellikle de bahsi geçen sevkiyatın birim ve toplam ağırlığının bilgisini içeren belgedir.
B) Paket Listesi:
Genel olarak sevkiyatın içerdiği ürünlerin ambalaj ve paketleme bilgilerini içerir. Ayrıca paket listesi sevkiyatın gerçekleşeceği konteyner boyutu ve miktarı gibi bilgileri de içerir.
2.Resmi Belgeler:
2.1. Dolaşım Belgeleri:
A) A.TR Dolaşım Belgesi:
Avrupa Birliği ve Gümrük Birliği arasında gerçekleşen antlaşmalara göre ürünün Türkiye ve Avrupa Birliğinde serbest dolaşımda bulunduğunu gösterir. İhracatçı ülkenin yetkili kuruluşlarında düzenlenen bu belgeler, ürünün Birlik menşeili ya da vergilerinin ödenerek serbest dolaşımda olduğunu gösterir. Serbest dolaşımda bulunabilecek ürünler, Birlik ve antlaşmalar kapsamında gümrük vergisi vb. tavizlerden yararlanabilir.
B) EUR.1 Dolaşım Sertifikası
Avrupa Serbest Ticaret Antlaşması (EFTA) ve Türkiye arasında gerçekleşen antlaşma ile Serbest Ticaret Antlaşmaları kapsamındaki ürünlerin hedef ülkelerde sahip olabilecekleri hak ve muafiyetleri, Avrupa Birliği anlaşmaları güvencesiyle tasdikleyen belgelerdir. Antlaşmalara göre sanayi ürünleri bu hak ve muafiyetlerden yararlanamaz.
2.2. Menşe Belgeleri:
A) Form A:
Gelişmiş ülkelerin gelişmekte olan ülkelere sağladıkları tek taraflı tavizleri belirleyen “Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GTS)” kapsamında gerçekleşecek ticaretlerde tavizlerden yararlanmak için düzenlenen, ürünün menşe bilgisini içeren belgelerdir.
B) Menşe Şahadetnamesi:
İhracatçı firmanın bağlı bulunduğu ticaret veya sanayi odalarından, ürünün kimliği ve menşei bilgisini onaylatmak yoluyla edindiği belgedir.
3.Taşıma Belgeleri:
A) Deniz Konşimentosu (Bill of Lading)
Ticarete konu olan ürünün, taşıma bilgilerini, miktarını, ağırlığını, ödeme yöntemini, paketleme bilgisini vb. ayrıntıları içeren belgelerdir. Sevkiyatı gerçekleştiren lojistik firmaları tarafından nama veya emre göre düzenlenir. Kıymetli evrak değeri de taşır.
B) Hava Konşimentosu (Airway Bill)
Deniz konşimentosundan farklı olarak kıymetli evrak değeri taşımaz. Havayolu sevkiyatlarında bahsi geçen ticaretin detaylarını içeren belgedir.
C) Demiryolu Hamule Senedi
Demiryolu Hamule Senedi, demiryolu işletmesi tarafından ürünlerin sevk edilmek adına teslim alındığını içeren makbuzdur. Genel anlamıyla ürünlerin bilgilerini içerir. Kıymetli evrak değeri taşımaz.
D) Karayolu Taşıma Belgesi
Karayolu ile yapılan nakliyatlarda uluslararası geçerliliği bulunan, karayolu ile yapılacak sevkiyat işlemlerinin standartlarını belirleyen kısaca CMR (Convention Merchandise Routier) olarak bilinen anlaşma gereğince düzenlenen belgelerdir.
4.Sigorta Belgeleri
A) Sigorta Poliçesi:
Gönderim metoduna göre değişen, sigorta firmasının ürünlerin risklere karşı sigorta edildiğini ve bu sigortanın içeriğini, sigortalıya beyan ettiği belgedir.
B) Sigorta Sertifikası:
Sigorta firmasının oluşturduğu poliçelerin ve sözleşmelerinin geçerliliğini içeren belgedir.
5.Finansman Belgeleri:
A) Poliçe:
İhracatçı tarafından düzenlenen bu belge ödeme yöntemi, ödeme biçimi, para birimi gibi detayları ve ürünün genel özellikleri gibi bilgiler içerir.
B) Senet:
İthalatçı tarafından düzenlenen bu belge poliçede belirlenen ödemenin zamanında yapılacağını taahhüt eder.
6.Diğer Belgeler:
A) Onaylanmış Kişi Statü Belgesi:
Gümrük işlemlerinde, güvenirliliği kanıtlanmış, koşullara uygun ticaret hacmine sahip firmalara verilen, gerçekleşecek ticari faaliyetlerde kolaylık sağlanacak firmaların sahip olabileceği özel bir belgedir.
B) Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası
Dış ticaret işlemlerinin hızlı ve kolay bir şekilde gerçekleşmesi için uluslararası geçerliliği olan ve belirlenen yükümlülükleri yerine getiren firmalara verilen belgelerdir. Bu sertifikaya sahip olan firmalar dış ticaret süreçlerinde diğer firmalara nazaran büyük kolaylıklar elde ederler.
7.Sertifikalar
İhracat yapılacak olan ülkenin mevzuatına, özelliklerine bağlı olarak ülkenin ihracat yapacak firmaya bildirdiği uyması zorunlu olan özellikleri içeren, ürün bazında detaylı yükümlülükleri belirleyen belgelerdir. Bu sebepten ötürü ülkeden ülkeye, kültürden kültüre değişimler görülür. Örneğin; Helal Belgesi, Koşer Belgesi, Analiz Belgesi, Bitki Sağlık Sertifikası dünya çapında en çok bilinen sertifikalardır.
Yazar: Kadir Zeyrek
